کم‌خونی ناشی از فقر آهن نوعی بیماری است که هنگامی رخ می‌دهد که فرد آهن کافی در بدن نداشته باشد یا بدن او نتواند از آهن به درستی استفاده کند. در حالی که کم‌خونی ناشی از فقر آهن شدید می‌تواند علائمی مانند تنگی نفس، خستگی و درد قفسه سینه ایجاد کند، برخی از افراد نیز دچار ریزش مو می‌شوند.
پزشکان مطمئن نیستند که چرا برخی از افرادی که دچار ریزش مو می‌شوند، ذخیره آهن کمی دارند. در صورتی که می‌دانند آهن یک عنصر اساسی در آنزیمی به نام ریبونوکلئوتید ردوکتاز است که به رشد سلول کمک می‌کند.
طبق برخی تحقیقات صورت گرفته، سلول‌های موجود در فولیکول مو می‌توانند به کاهش سطح آهن حساس باشند و در صورت کمبود ذخایر آهن در بدن، قادر به رشد سلول‌های جدید نیستند.
در این مقاله، در مورد ارتباط بین کم‌خونی فقر آهن و ریزش مو و همچنین گزینه‌های درمانی برای هر یک از آن‌ها، اطلاعاتی کسب کنید.
فهرست مطالب
ارتباط بین فریتین و ریزش مو
احتمالاً با عنصر آهن آشنا هستید، اما ممکن است اصطلاح “فریتین” برای شما جدید باشد. آهن یک ماده معدنی ضروری است که مصرف می‌کنید. بدن شما مقداری از آن را به صورت فریتین ذخیره می‌کند.
فریتین نوعی پروتئین در خون شماست. آهن را ذخیره می‌کند که بدن شما می‌تواند در صورت نیاز از آن استفاده کند. اگر فریتین در بدنتان کم باشد، به این معنی است که کمبود آهن نیز دارید.
هنگامی که کمبود فریتین دارید، ممکن است دچار ریزش مو نیز شوید. متأسفانه، در صورت ابتلا به بیماری کمبود فریتین، ممکن است ریزش مو خیلی آسان اتفاق بیفتد.
آزمایش فریتین می‌تواند به پزشک شما در تعیین این مسئله کمک کند تا بتوانید به درستی آن را درمان کنید.
فریتین و علل ریزش مو
مقداری فریتین در فولیکول‌های مو ذخیره می‌شود. فرض بر این گرفته می‌شود که از دست دادن فریتین هنگامی رخ می‌دهد که فردی موهای خود را از دست می‌دهد؛ اما روند کاهش فریتین می‌تواند قبل از اینکه فرد با مشکلات ریزش مو روبرو شود، رخ دهد.
وقتی میزان آهن بدن شما کم باشد، در اصل می‌تواند فریتین را از فولیکول‌های مو و سایر منابع در بدن که ضرورت و حیاتی بودن آن برای یک بیماری کمتر است، “قرض ” بگیرد.
باید آهن کافی و مورد نیازتان را از غذاها یا مکمل‌ها دریافت کنید تا فریتین کافی در بدن داشته باشید. جدا از کمبود آهن، پایین بودن سطح فریتین نیز ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- از دست دادن مقدار قابل توجه خون
- بیماری سلیاک
- عدم تحمل گلوتن غیر سلیاک
- رژیم‌های گیاه‌خواری یا وگان
- کم‌کاری تیروئید (تیروئید پایین)
- قاعدگی
- بارداری
علائم پایین بودن فریتین چیست؟
کمبود فریتین در بدن شما در تولید گلبول‌های قرمز خون اختلال ایجاد می‌کند. گلبول‌های قرمز خون برای انتقال اکسیژن به بدن مهم هستند. بدون وجود سلول‌های قرمز خون کافی، اندام‌ها و دستگاه‌های اصلی در بدن شما به خوبی و مؤثر کار نمی‌کنند.
علائم کمبود فریتین مشابه کمبود آهن است و ریزش مو فقط یکی از نشانه‌های آن است. علائم دیگر آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- خستگی مفرط
- احساس ضربان در گوش‌ها
- شکننده بودن ناخن
- تنگی نفس
- سردرد
- مشکل در تمرکز
- پاهای بی‌قرار
فریتین و تیروئید
ریزش مو اغلب یکی از اولین علائم کم‌کاری تیروئید است؛ این یک بیماری است که باعث می‌شود بدن شما مقداری کمتر از حد طبیعی هورمون‌های تیروئید تولید کند. علاوه بر این، کمبود هورمون تیروئید می‌تواند باعث کندی کلی بدن، خشکی پوست و عدم تحمل سرما شود. افزایش وزن نیز از علائم شایع آن است.
در برخی موارد کم‌کاری تیروئید، ریزش مو ممکن است ارتباط مستقیمی با کمبود هورمون‌های تیروئید نداشته باشد، بلکه در عوض با کمبود آهن ارتباط دارد. این به نوبه خود باعث می‌شود که پایین آمدن سطح فریتین و کم‌کاری تیروئید، هم‌زمان اتفاق بیفتد.
وقتی فریتین کافی در بدن ذخیره نشده باشد، تیروئید شما قادر به تولید هورمون تیروئید کافی نیست.
سناریوی احتمالی دیگر، داشتن علائم “کلاسیک ” کم‌کاری تیروئید و در عین حال، نرمال بودن محدوده سطح تیروئید در جواب آزمایش تیروئید است. اگر این اتفاق برای شما افتاد، پزشک باید سطح فریتین بدنتان را چک کند.
فریتین و درمان ریزش مو
بهترین روش برای درمان ریزش مو ناشی از کمبود فریتین، بالا بردن سطح آهن بدن است. اگر غذاهای سرشار از آهن (مانند جگر و گوشت گوساله) نمی‌خورید، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های آهن را به شما توصیه کند.
اگرچه گوشت حاوی مقادیر بیشتری آهن نسبت به غذاهای گیاهی است، با این وجود می‌توانید با خوردن غلات کامل، مغزها و حبوبات مقداری آهن دریافت کنید. مصرف هم‌زمان غذاهای غنی از ویتامین C و آهن نیز می‌تواند به بدن کمک کند تا آهن را بهتر جذب کند.
در صورت مشکوک بودن به حساسیت غذایی، پزشک ممکن است آزمایش خون یا رژیم غذاهای پرهیزی را توصیه کند.
عدم تحمل گلوتن یکی از دلایل احتمالی جذب ضعیف آهن است که می‌تواند منجر به کم شدن فریتین در بدن و ریزش مو شود.
کمبود ویتامین D یکی دیگر از علل احتمالی مرتبط با ریزش مو است. اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرید و سعی کنید منابع غنی از ویتامین D مانند تخم‌مرغ، پنیر و ماهی‌های چرب را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
کمبود روی نیز اغلب در افرادی که دچار ریزش مو می‌شوند دیده می‌شود. روی را می‌توان در گوشت‌ها، غلات کامل و محصولات لبنی یافت کرد.
آیا می‌توانیم از کمبود آهن و ریزش مو جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از ریزش مو در آینده، باید:
یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید. حتماً غذاهای سرشار از آهن مانند اسفناج، نخودفرنگی، پروتئین‌های بدون چربی – مانند گوشت کم‌چرب و ماهی آزاد و میوه‌های خشک مصرف کنید. همچنین باید بر روی غذاهای بسته بندی شده مانند غلات، به دنبال لیبل “غنی شده با آهن” بگردید.
غذاهای سرشار از ویتامین C را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاها به بدن شما اجازه می‌دهند آهن را به نحوی بهتر و کارآمدتر جذب کند. برای دریافت این ویتامین بیشتر پرتقال، توت‌فرنگی، خربزه، کلم بروکلی و گوجه فرنگی بخورید.
موهای خود را باز بگذارید. محکم بستن موها با کش مو می‌تواند منجر به شکستگی و ریزش مو شود.
با پوشیدن شال و کلاه از موهای خود در برابر عناصر مضر محافظت کنید. در روزهایی که آفتاب و یا باد زیاد است، موهای خود را پوشیده نگه دارید.
موهای خود را به آرامی شانه بزنید و بشویید. ملایم انجام دادن این کارها می‌تواند به شما کمک کند در حین انجام روتین مراقبتی مو، از زیاد کشیدن موهای خود جلوگیری کنید.
از استفاده از مواد شیمیایی و رنگ مو خودداری کنید. اگر از مواد شیمیایی و رنگ مو استفاده می‌کنید، حتماً از یک متخصص آموزش دیده کمک یا راهنمایی بگیرید.
از دستگاه‌های حرارتی مانند سشوار و اتوی مو و مو پیچ خودداری کنید. اگر باید از آن‌ها استفاده کنید، یک لایه محافظتی با ژل یا موس محافظ مو بر روی موهایتان بزنید که می‌توانید این محصولات را از هر سوپرمارکت یا داروخانه‌ای خریداری کنید.
میزان موفقیت در بهبود فریتین و درمان ریزش مو
اگر ریزش مویتان ناشی از کمبود فریتین است، پس از درمان کمبود آهن زمینه‌ای باید موهای شما دوباره رشد کند. البته ممکن است چندین ماه طول بکشد تا مو رشد کند، بنابراین باید صبر داشته باشید.
از استعمال هرگونه روش درمانی برای رشد مو خودداری کنید، مگر اینکه دستور پزشک باشد. برای ریزش موی شدید، ماینوکسیدیل (Rogaine) می‌تواند مؤثر باشد.
یک مطالعه بر روی زنان غیر یائسه نشان داد که 59 درصد از کسانی که ریزش موی بیش از حد دارند، دچار کمبود آهن نیز هستند. در چنین مواردی، با جبران کمبود آهن ممکن است رشد مجدد مو رخ دهد زیرا این کار باعث افزایش ذخایر فریتین در بدن می‌شود.
خطرات و اقدامات احتیاطی
در حالی که میزان صحیح دریافت آهن برای سلامت کلی بدن شما مهم است، وجود آهن زیادی هم می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد.
طبق مطالعات انجام شده، میزان طبیعی فریتین برای زنان 20 تا 200 نانوگرم در میلی‌لیتر و برای مردان 20 تا 500 است.
حتی اگر کمبود فریتین دارید، مصرف زیاد آهن می‌تواند مشکل‌ساز شود. همچنین ممکن است فریتین کم اما میزان آهن طبیعی داشته باشید.
علائم مصرف بیش از حد آهن (سمیت نسبت به آن) ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- درد شکم
- مدفوع سیاه یا خونی
- استفراغ
- تحریک‌پذیری
- افزایش ضربان قلب
- کاهش فشارخون
مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به نارسایی کبدی شود. حتی می‌تواند کشنده باشد؛ بنابراین، بدون اینکه ابتدا از پزشک خود سؤال کنید، نباید هیچ مکمل آهنی را برای درمان کمبود فریتین مصرف کنید.
آزمایش خون تنها راهی است که پزشک می‌تواند کمبود فریتین در بدن را تشخیص دهد. (سطح فریتین بالاتر از حد معمول باعث ریزش مو نمی‌شود.)
برخی شرایط و بیماری‌ها وجود دارند که باعث می‌شود بدن آهن بیش از حدی را در خود ذخیره کند. بیماری کبد، پرکاری تیروئید (تیروئید بیش از حد فعال) و بیماری‌های التهابی همه می‌توانند باعث این مسئله شوند.
