کم‌خونی ناشی از فقر آهن یک بیماری است که ناشی از کمبود آهن در بدن یا ناتوانی بدن در استفاده صحیح از آهن است. این بیماری ممکن است علائمی مانند تنگی نفس، خستگی و درد در قفسه سینه را ایجاد کند. علاوه بر این، برخی از افراد ممکن است دچار ریزش مو شوند.
علت دقیق برای اینکه چرا برخی از افراد با ریزش مو کمی ذخیره آهن دارند، هنوز مشخص نیست. اما بر اساس تحقیقات، سلول‌های موجود در فولیکول مو ممکن است به کمبود آهن حساس باشند و در صورت کمبود آهن، نتوانند به درستی رشد کنند.
در این مقاله، ارتباط بین کم‌خونی فقر آهن و ریزش مو و همچنین گزینه‌های درمانی برای هر یک از آن‌ها بررسی شده است. اگرچه کم‌خونی ناشی از فقر آهن می‌تواند عوارض جدی داشته باشد، اما با تشخیص به موقع و درمان مناسب، می‌توان این مشکل را بهبود بخشید.
ارتباط بین فریتین و ریزش مو
احتمالاً با عنصر آهن آشنا هستید، اما اصطلاح “فریتین” ممکن است برای شما جدید باشد. آهن یک ماده معدنی ضروری است که بدن شما مصرف می‌کند و مقداری از آن را به صورت فریتین ذخیره می‌کند.
فریتین یک نوع پروتئین در خون شما است که آهن را ذخیره می‌کند تا بدن شما در صورت نیاز از آن استفاده کند. کاهش مقدار فریتین در بدن، نشانگر کمبود آهن نیز می‌باشد.
در صورت کمبود فریتین، ممکن است موهای شما نیز ریزش کنند. متأسفانه، بیماری کمبود فریتین می‌تواند باعث ریزش موی غیرطبیعی شود.
انجام آزمایش فریتین می‌تواند به پزشک شما در تشخیص و درمان صحیح این مشکل کمک کند.
فریتین و علل ریزش مو
مقداری فریتین در فولیکول‌های مو ذخیره می‌شود. فرض بر این گرفته می‌شود که از دست دادن فریتین هنگامی رخ می‌دهد که فردی موهای خود را از دست می‌دهد؛ اما روند کاهش فریتین می‌تواند قبل از اینکه فرد با مشکلات ریزش مو روبرو شود، رخ دهد.
وقتی میزان آهن بدن شما کم باشد، در اصل می‌تواند فریتین را از فولیکول‌های مو و سایر منابع در بدن که ضرورت و حیاتی بودن آن برای یک بیماری کمتر است، “قرض ” بگیرد.
باید آهن کافی و مورد نیازتان را از غذاها یا مکمل‌ها دریافت کنید تا فریتین کافی در بدن داشته باشید. جدا از کمبود آهن، پایین بودن سطح فریتین نیز ممکن است به دلیل موارد زیر ایجاد شود:
- از دست دادن مقدار قابل توجه خون
- بیماری سلیاک
- عدم تحمل گلوتن غیر سلیاک
- رژیم‌های گیاه‌خواری یا وگان
- کم‌کاری تیروئید (تیروئید پایین)
- قاعدگی
- بارداری
علائم پایین بودن فریتین چیست؟
کمبود فریتین در بدن شما در تولید گلبول‌های قرمز خون اختلال ایجاد می‌کند. گلبول‌های قرمز خون برای انتقال اکسیژن به بدن مهم هستند. بدون وجود سلول‌های قرمز خون کافی، اندام‌ها و دستگاه‌های اصلی در بدن شما به خوبی و مؤثر کار نمی‌کنند.
علائم کمبود فریتین مشابه کمبود آهن است و ریزش مو فقط یکی از نشانه‌های آن است. علائم دیگر آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- سرگیجه
- خستگی مفرط
- احساس ضربان در گوش‌ها
- شکننده بودن ناخن
- تنگی نفس
- سردرد
- مشکل در تمرکز
- پاهای بی‌قرار
فریتین و تیروئید
ریزش مو در اکثر موارد، نشانه اولیه کم‌کاری تیروئید است. کم‌کاری تیروئید باعث کاهش تولید هورمون‌های تیروئید در بدن می‌شود و ممکن است منجر به کندی عمومی بدن، خشکی پوست و حساسیت به سرما شود. افزایش وزن نیز یکی از علائم شایع این بیماری است.
در برخی موارد، ریزش مو ممکن است به کمبود آهن مرتبط باشد تا به کمبود هورمون‌های تیروئید. اگر مقدار کافی از فریتین در بدن شما ذخیره نشده باشد، تیروئید قادر به تولید هورمون تیروئید به میزان کافی نخواهد بود.
همچنین، ممکن است علائم “کلاسیک” کم‌کاری تیروئید را داشته باشید در حالی که سطح هورمون تیروئید در محدوده طبیعی قرار دارد. در این صورت، باید سطح فریتین در بدن شما بررسی شود.
فریتین و درمان ریزش مو
بهترین روش برای درمان ریزش مو ناشی از کمبود فریتین، بالا بردن سطح آهن بدن است. اگر غذاهای سرشار از آهن (مانند جگر و گوشت گوساله) نمی‌خورید، پزشک ممکن است مصرف مکمل‌های آهن را به شما توصیه کند.
اگرچه گوشت حاوی مقادیر بیشتری آهن نسبت به غذاهای گیاهی است، با این وجود می‌توانید با خوردن غلات کامل، مغزها و حبوبات مقداری آهن دریافت کنید. مصرف هم‌زمان غذاهای غنی از ویتامین C و آهن نیز می‌تواند به بدن کمک کند تا آهن را بهتر جذب کند.
در صورت مشکوک بودن به حساسیت غذایی، پزشک ممکن است آزمایش خون یا رژیم غذاهای پرهیزی را توصیه کند.
عدم تحمل گلوتن یکی از دلایل احتمالی جذب ضعیف آهن است که می‌تواند منجر به کم شدن فریتین در بدن و ریزش مو شود.
کمبود ویتامین D یکی دیگر از علل احتمالی مرتبط با ریزش مو است. اطمینان حاصل کنید که به اندازه کافی در معرض نور خورشید قرار می‌گیرید و سعی کنید منابع غنی از ویتامین D مانند تخم‌مرغ، پنیر و ماهی‌های چرب را در رژیم غذایی خود بگنجانید.
کمبود روی نیز اغلب در افرادی که دچار ریزش مو می‌شوند دیده می‌شود. روی را می‌توان در گوشت‌ها، غلات کامل و محصولات لبنی یافت کرد.
آیا می‌توانیم از کمبود آهن و ریزش مو جلوگیری کنیم؟
برای جلوگیری از ریزش مو در آینده، باید:
یک رژیم غذایی سالم و متعادل داشته باشید. حتماً غذاهای سرشار از آهن مانند اسفناج، نخودفرنگی، پروتئین‌های بدون چربی – مانند گوشت کم‌چرب و ماهی آزاد و میوه‌های خشک مصرف کنید. همچنین باید بر روی غذاهای بسته بندی شده مانند غلات، به دنبال لیبل “غنی شده با آهن” بگردید.
غذاهای سرشار از ویتامین C را به رژیم غذایی خود اضافه کنید. این غذاها به بدن شما اجازه می‌دهند آهن را به نحوی بهتر و کارآمدتر جذب کند. برای دریافت این ویتامین بیشتر پرتقال، توت‌فرنگی، خربزه، کلم بروکلی و گوجه فرنگی بخورید.
موهای خود را باز بگذارید. محکم بستن موها با کش مو می‌تواند منجر به شکستگی و ریزش مو شود.
با پوشیدن شال و کلاه از موهای خود در برابر عناصر مضر محافظت کنید. در روزهایی که آفتاب و یا باد زیاد است، موهای خود را پوشیده نگه دارید.
موهای خود را به آرامی شانه بزنید و بشویید. ملایم انجام دادن این کارها می‌تواند به شما کمک کند در حین انجام روتین مراقبتی مو، از زیاد کشیدن موهای خود جلوگیری کنید.
از استفاده از مواد شیمیایی و رنگ مو خودداری کنید. اگر از مواد شیمیایی و رنگ مو استفاده می‌کنید، حتماً از یک متخصص آموزش دیده کمک یا راهنمایی بگیرید.
از دستگاه‌های حرارتی مانند سشوار و اتوی مو و مو پیچ خودداری کنید. اگر باید از آن‌ها استفاده کنید، یک لایه محافظتی با ژل یا موس محافظ مو بر روی موهایتان بزنید که می‌توانید این محصولات را از هر سوپرمارکت یا داروخانه‌ای خریداری کنید.
میزان موفقیت در بهبود فریتین و درمان ریزش مو
اگر ریزش مویتان ناشی از کمبود فریتین است، پس از درمان کمبود آهن زمینه‌ای باید موهای شما دوباره رشد کند. البته ممکن است چندین ماه طول بکشد تا مو رشد کند، بنابراین باید صبر داشته باشید.
از استعمال هرگونه روش درمانی برای رشد مو خودداری کنید، مگر اینکه دستور پزشک باشد. برای ریزش موی شدید، ماینوکسیدیل (Rogaine) می‌تواند مؤثر باشد.
یک مطالعه بر روی زنان غیر یائسه نشان داد که ۵۹ درصد از کسانی که ریزش موی بیش از حد دارند، دچار کمبود آهن نیز هستند. در چنین مواردی، با جبران کمبود آهن ممکن است رشد مجدد مو رخ دهد زیرا این کار باعث افزایش ذخایر فریتین در بدن می‌شود.
خطرات و اقدامات احتیاطی
مصرف مناسب آهن برای حفظ سلامتی کلی بدن انسان بسیار حائز اهمیت است، اما باید توجه داشت که مصرف زیاد آهن نیز ممکن است عوارض منفی داشته باشد.
بر اساس تحقیقات انجام شده، میزان طبیعی فریتین برای زنان بین ۲۰ تا ۲۰۰ نانوگرم در میلی‌لیتر و برای مردان بین ۲۰ تا ۵۰۰ است.
حتی اگر کمبود فریتین داشته باشید، مصرف زیاد آهن می‌تواند مشکلاتی را به دنبال داشته باشد. همچنین امکان دارد که فریتین کمی داشته باشید اما میزان آهن در بدن شما در حد طبیعی باشد.
علائم مصرف بیش از حد آهن (سمیت آهن) ممکن است شامل موارد زیر باشد: درد شکم، مدفوع سیاه یا خونی، استفراغ، تحریک‌پذیری، افزایش ضربان قلب و کاهش فشارخون.
مصرف بیش از حد آهن می‌تواند منجر به نارسایی کبدی شود و حتی ممکن است منجر به مرگ نیز شود. بنابراین، بدون مشورت با پزشک، هیچ مکمل آهنی را برای درمان کمبود فریتین مصرف نکنید.
آزمایش خون تنها راهی است که پزشک می‌تواند کمبود فریتین در بدن را تشخیص دهد. (سطح فریتین بالاتر از حد معمول باعث ریزش مو نمی‌شود.)
بعضی بیماری‌ها و شرایط می‌توانند باعث انباشت آهن بیش از حد در بدن شوند. بیماری‌هایی مانند بیماری کبد، پرکاری تیروئید (تیروئید بیش از حد فعال) و بیماری‌های التهابی ممکن است باعث این مسئله شوند.
