تبخال، تاول‌های کوچک و پر از مایعی هستند که روی لب یا اطراف دهان ایجاد می‌شوند. آن‌ها ظاهری بسیار ناخوشایند دارند اما معمولاً بی‌ضرر هستند و به‌خودی‌خود طی چند هفته برطرف می‌شوند. این تب‌خال‌ها که ناشی از ویروس تبخال هرپس (HSV-1) هستند، بسیار شایع می‌باشند. تقریباً چهار میلیارد نفر در سطح جهان به این ویروس آلوده‌اند. درحالی‌که برخی از افراد مکرراً تبخال می‌گیرند، برخی دیگر هیچ‌گاه علامتی از خود نشان نمی‌دهند. برای دانستن اینکه تبخال چه هست، چه شکلی است و برای رفع آن چه کارهایی می‌توانید انجام دهید، این مقاله را مطالعه کنید.
علت تبخال زدن لب چیست؟
وقتی ما می‌پرسیم “چه عواملی باعث ایجاد تبخال در دور دهان و لب‌ها می‌شود؟”، واقعاً باید این سؤال را بپرسیم که “چه عواملی باعث ایجاد تبخال می‌شود؟” ویروس تبخال هرپس (HSV-1) عامل اصلی عفونت است و بدون آن، هیچ زخم و تاولی وجود ندارد. اما خود تاول‌ها اغلب به واسطه عوامل روانی و محیطی مانند استرس یا سرماخوردگی ایجاد می‌شوند.
عوامل بروز تبخال در هر فرد ممکن است متفاوت باشند. آنچه که باعث ایجاد تبخال برای یک نفر می‌شود، ممکن است برای دیگری متفاوت باشد. بهتر است محرک‌های محتمل تبخال خود را درک کنید تا بتوانید از بروز آن‌ها پیشگیری کنید یا حداقل در هنگام بروز علائم، آن‌ها را سریعتر و بهتر کنترل کنید.
آیا تبخال مسری است؟
بله، تب‌خال‌ها واقعاً عواملی مسری هستند. احتمالاً از طریق بوسیدن، لمس کردن دستان به دهان یا چشمان خود، به ویروس تبخال آلوده شوید (به عنوان مثال، اگر دستان شما به ویروس از شخص دیگری آلوده شده باشد) و از طریق استفاده مشترک از اشیاء آلوده به ویروس. هرچند ویروس تبخال در هوا معلق نیست، اما ثابت شده است که بر روی سطوح سخت زنده می‌ماند.
حتماً دستان خود را به دقت و حداقل به مدت ۲۰ ثانیه با صابون بشویید و در صورت نیاز از مایع یا ژل ضدعفونی‌کننده دست استفاده کنید. از تماس نزدیک با افرادی که علائم مشخصی از این ویروس را دارند پرهیز کرده و دست نزدن به دهان، چشم و بینی را از خودداری کنید. این همه راه‌هایی هستند که می‌توانید از خودتان برای محافظت در برابر ابتلا به این ویروس و جلوگیری از انتقال آن به دیگران انجام دهید.
ظاهر تبخال چه شکلی چیست؟
تبخال را می‌تواند ابتدا به صورت احساس سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش در ناحیه لب شما شروع شود. سپس ممکن است به یک لکه قرمز کوچک و ملتهب تبدیل شود که یک برآمدگی تاول مانند می‌تواند تشکیل شود. این تاول ممکن است باز شود (بترکد) و مایع شفافی از آن بیرون بزند و سپس پوسته‌های سختی بر روی آن تشکیل می‌شود. هنگامی که پوسته‌ها خشک شدند و ریختند، تقریباً به بهبودی کامل از آن رسیده‌اید. هنگامی‌که به‌طور کامل بهبود یافتید، منطقه آسیب‌دیده به حالت عادی باز خواهد گشت.
محرک‌ها و عوامل بروز تبخال و درمان آن‌ها
علل اصلی بروز تبخال روی لب‌ها عبارت‌اند از:
- استرس
- خستگی مفرط
- قرار گرفتن در معرض آفتاب و باد
- تغییرات هورمونی
- تضعیف سیستم ایمنی بدن
استرس
تحقیقات نشان داده است که تحت فشار یا استرس بودن می‌تواند جسم شما را تحت تأثیر قرار دهد. اگر از خود می‌پرسید که آیا استرس باعث ایجاد تبخال می‌شود یا خیر، پاسخ به نظر می‌رسد بله است. هنگامی که تحت فشار روانی قرار داریم، سیستم ایمنی بدن ما نیز دچار مشکل می‌شود. این به ویروس خاموش تبخال اجازه می‌دهد تا بتواند خود را تکثیر کند و به شکل تاول بروز کند.
برای کاهش استرس، می‌توانید این روش‌های آرام بخشی زیر را امتحان کنید:
- تمرین تنفس
- اسکن ذهنی بدن
- یوگا
- مدیتیشن یا مراقبه
- ورزش
- بیرون رفتن یا گذراندن اوقاتی در طبیعت
خستگی مفرط
یکی از عوامل مهم در بروز تبخال، خستگی است. احساس خستگی و بی‌رمقی می‌تواند باعث افزایش آسیب‌پذیری شما نسبت به ویروس تبخال شود. کاهش انرژی بدن به سیستم ایمنی فشار می‌آورد و باعث ضعیف شدن مقاومت بدن در برابر ویروس‌ها، از جمله ویروس تبخال می‌شود. بنابراین استراحت کافی و خوب برای کمک به بدن در مقابله با ویروس و جلوگیری از ظهور علائم تبخال بسیار اهمیت دارد.
مصرف زیاد کافئین و تحمل استرس نیز می‌تواند باعث مختل شدن خواب و استراحت شبانه شما شود. برای بهبود کیفیت خواب، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:
- اتاق خواب خود را تاریک، ساکت و آرام کنید و از نور آبی صفحه نمایش‌هایی مانند تلویزیون، لپ‌تاپ و تلفن در اتاق خود اجتناب کنید.
- زمان‌های معینی را برای استراحت خود در نظر بگیرید و غذاهایی مانند سبزیجات، لوبیا و پروتئین‌های کم‌چربی را بخورید که به بهبود خواب کمک می‌کنند.
- در اوایل روز، ورزش کنید و در زمان‌های معینی از چرت کوتاهی بزنید، این موارد می‌توانند به بهبود خواب شما کمک کنند.
هوای سرد
هوای سرد می‌تواند باعث ایجاد تبخال شود. تغییرات دما و رطوبت هوا می‌تواند نقش بسزایی در توانایی بدن شما در جلوگیری از ویروس در ایجاد و تولید تاول‌ها داشته باشد. هوای خشک و دمای سردتر زمستان و همچنین باد می‌تواند باعث خشک شدن لب‌های شما شود و آن‌ها را در برابر بروز تاول آسیب‌پذیرتر کند.
مواظب لب‌های خود باشید و با استفاده از این روش‌ها از بروز تبخال جلوگیری کنید:
- صورت خود را در برابر سرما، باد و آفتاب محافظت کنید.
- لباس گرم بپوشید.
- برای جلوگیری از هوای شدیداً سرد، در داخل خانه بمانید.
- مایعات فراوان بنوشید تا بدنتان آب کافی داشته باشد.
نور بیش از حد خورشید
قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید، به همراه سرماخوردگی و خستگی مفرط، یکی از سه عامل مهم ابتلا به تبخال هستند. چند روش آسان برای محافظت از خود در برابر نور شدید آفتاب وجود دارد:
- از ضد آفتاب و بلوک کننده‌ی مخصوص لب استفاده کنید.
- از یک کلاه لبه‌دار (با لبه‌های پهن) استفاده کنید.
- در سایه بمانید.
تغییرات هورمونی
بالا و پایین آمدن سطح هورمون‌ها در طی چرخه طبیعی قاعدگی نیز می‌تواند یک علت بروز تبخال باشد. تبخال اغلب اوقات درست قبل یا در طول دوره‌ی قاعدگی، در نتیجه‌ی تغییرات هورمونی، پدیدار می‌شود. برخی از خانم‌ها همچنین در دوران بارداری این عارضه را تجربه می‌کنند.
برای مقابله با این مسئله، می‌توانید نکات زیر را امتحان کنید:
- به چرخه قاعدگی خود توجه کنید.
- برای بارداری آماده شوید.
- بیشتر استراحت کن.
- تمرین‌های آرامش‌بخش را امتحان کنید.
درمان دندانپزشکی
مراجعه به دندان‌پزشک ممکن است یکی از محرک‌ها برای ابتلا به تبخال باشد. وارد شدن فشار روی لب یا ناحیه دهان در حین درمان دندانپزشکی ممکن است باعث ایجاد تاول و تبخال شود، همان‌طور که استرس و اضطراب برخی افراد در هنگام مراجعه به دندانپزشکی می‌توانند منجر به بروز تبخال شود.
با انجام نکات زیر می‌توان احتمال بروز این بیماری را به حداقل رساند:
- با دندان‌پزشک خود در مورد تبخال صحبت کنید.
- اگر تبخال زده‌اید، از قبل با دندان‌پزشک خود تماس بگیرید.
- بعد از مراجعه، یک کمپرس سرد را روی لب خود قرار دهید.
ضعف سیستم ایمنی
ویروس تبخال در ناحیه اطراف دهان، در سلول‌های عصبی، به‌صورت غیرفعال زندگی می‌کند؛ اما درحالی‌که سیستم ایمنی بدن شما معمولاً تضمین می‌کند که ویروس تکثیر نمی‌شود و باعث ایجاد تاول نمی‌شود، اگر همچنان در حال مبارزه با ویروس یا عفونت دیگری مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا باشد، ممکن است ویروس تبخال فعال شود.
در اینجا چند قدم برای کمک به جلوگیری از شیوع بیماری در فصل سرما و آنفولانزا آورده شده است:
- قبل از شروع فصل آنفولانزا (زمستان) بدنتان را آماده کنید.
- واکسن آنفولانزا بزنید.
- مراقب میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا باشید به‌دفعات دستان خود را بشویید.
- سیگار نکشید.
- غذاهایی و خوراکی‌های سرشار از ویتامین‌های A، C و E بخورید.
- به بدن خود زمان استراحت و ترمیم بدهید.
درمان تبخال لب با دارو و کرم
تبخال معمولاً در ۷ تا ۱۰ روز بدون نیاز به درمان خودبهبود می‌یابد. اما در داروخانه‌ها کرم‌ها و پمادهای ضدویروسی بدون نیاز به نسخه پزشک در دسترس هستند. این محصولات می‌توانند با استفاده صحیح، به شما در کاهش علائم و افزایش سرعت بهبودی کمک کنند.
برای این درمان‌ها مؤثر بودن، باید آن‌ها را هرچه سریعتر پس از ظاهر شدن اولین علائم درد تبخال استفاده کنید، به عبارتی وقتی که احساس سوزن زدن، خارش یا سوزش در اطراف دهان دارید. پس از این دوره اولیه، استفاده از کرم ضدویروسی احتمالاً تأثیر زیادی نخواهد داشت.
همچنین، پچ یا چسب تبخال نیز در دسترس است که شامل ژل هیدروکلوئید است و برای درمان زخم‌های پوستی مؤثر است. در طول فرآیند بهبودی تبخال، می‌توانید این پچ‌ها را روی تبخال قرار دهید. برای موارد شدید، ممکن است قرص‌های ضدویروسی تجویز شوند.
خود مراقبتی
اگر تبخال زده‌اید، کارهای متعددی وجود دارد که می‌توانید برای مدیریت شرایط انجام دهید. برخی از اطلاعات مربوطه برای کمک به این وضعیت در اینجا آمده است:
- کرم‌ها و پمادها را باید به‌آرامی روی تبخال بزنید، نه اینکه روی محل بمالید.
- اگر درد دارید، می‌توانید پاراستامول مصرف کنید یا از پزشک خود در مورد داروهایی که می‌توانید استفاده کنید سؤال کنید.
- در صورت عفونت کردن تبخال، ممکن است به داروهای آنتی‌بیوتیک نیاز باشد.
- یخ می‌تواند تسکین‌دهنده باشد.
- اگر تب‌خالتان دردناک یا خشک باشد، بالم لب که شامل ژل‌های نفتی می‌باشد، ممکن است به شما کمک کند. همچنین ممکن است به جلوگیری از ترک خوردن تبخال، هرگاه که پوسته‌های آن ریخته‌اند، کمک کند.
- اگر مسواک زدن دندان‌ها برایتان خیلی دردناک است، به‌جای آن از دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده استفاده کنید.
- اگر تبخال اطراف دهان وجود دارد، سعی کنید غذاهای نرم بخورید، اما از هرگونه خوراکی‌های شور یا اسیدی که ممکن است باعث تحریک تبخال شود، خودداری کنید.
- از تماس نزدیک با نوزادان و اطفال خودداری کنید.
- سعی کنید به ناحیه تبخال زده زبان نزنید، ضربه نزنید یا پوست آن را نکنید.
- محل تبخال را خشک و تمیز نگه دارید.
- از خوراکی‌های اسیدی مانند گریپ فروت یا لیمو پرهیز کنید.
جلوگیری از انتشار و سرایت تبخال
در صورت داشتن تبخال، مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از سرایت کردن تبخال به دیگران جلوگیری کنید:
- از هرگونه تماس فیزیکی مستقیم با افراد دیگر، خصوصاً بوسیدن یا فعالیت‌های جنسی مانند رابطه جنسی دهانی، خودداری کنید.
- در صورت دست زدن به محل آسیب دیده، همیشه بعد از آن دستان خود را بشویید.
- سعی کنید چیزهایی مانند فنجان، قاشق و چنگال، حوله، مسواک، تیغ اصلاح، لباس‌ها و حتی کرم‌های تب‌خالتان را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- سعی کنید که به تب‌خالتان ضربه نزنید زیرا این کار می‌تواند منجر به عفونت و یا جای زخم بیشتر شود.
جلوگیری از بروز مجدد تبخال
برای جلوگیری از بروز مجدد تبخال، کارهایی را می‌توانید انجام دهید، ازجمله:
- سعی کنید از محرک‌های خود اجتناب کنید. محرک‌ها برای افراد مختلف متفاوت هستند اما می‌تواند مواردی مانند یک سرماخوردگی (آنفولانزا)، نور خورشید، شرایط آب و هوایی با باد زیاد، فشارهای روحی یا جسمی یا تغییرات هورمونی را در بربگیرد.
- مراقب سلامتی عمومی خود باشید، از خستگی مفرط و استرس بیش‌ازحد خودداری کنید.
