تبخال، تاول‌های کوچک و پر از مایعی هستند که روی لب یا اطراف دهان ایجاد می‌شوند. آن‌ها ظاهری بسیار ناخوشایند دارند اما معمولاً بی‌ضرر هستند و به‌خودی‌خود طی چند هفته برطرف می‌شوند. این تب‌خال‌ها که ناشی از ویروس تبخال هرپس (HSV-1) هستند، بسیار شایع می‌باشند. تقریباً چهار میلیارد نفر در سطح جهان به این ویروس آلوده‌اند. درحالی‌که برخی از افراد مکرراً تبخال می‌گیرند، برخی دیگر هیچ‌گاه علامتی از خود نشان نمی‌دهند. برای دانستن اینکه تبخال چه هست، چه شکلی است و برای رفع آن چه کارهایی می‌توانید انجام دهید، این مقاله را مطالعه کنید.
علت تبخال زدن لب چیست؟
وقتی می‌پرسیم “چه عواملی باعث ایجاد تبخال در دور دهان و لب‌ها می‌شود؟”، واقعاً باید این سؤال را بپرسیم که “چه عواملی باعث ایجاد تبخال می‌شود؟” ویروس تبخال هرپس (HSV-1) عامل اصلی عفونت است بدون آن، هیچ زخم و تاولی وجود ندارد – اما خود تاول‌ها اغلب توسط عوامل روانی و محیطی مانند استرس یا یک سرماخوردگی ایجاد می‌شوند.
عوامل بروز تبخال در هر فرد متفاوت است. آنچه باعث ایجاد تبخال برای یک نفر می‌شود ممکن است برای دیگری یکسان نباشد. بهتر است که محتمل‌ترین محرک‌های تبخال خود را بفهمید تا بتوانید از بروز آن‌ها خودداری کنید یا حداقل در هنگام بروز علائم، آن‌ها را سریع‌تر و مؤثرتر کنترل کنید.
آیا تبخال مسری است؟
بله، تبخال بسیار مسری هستند. ممکن است از طریق بوسیدن، لمس کردن انگشتان به دهان یا چشم خود به ویروس آلوده شوید (مثلاً اگر انگشتان دست شما به ویروس از شخصی دیگر آلوده شده باشد) و با استفاده از مشترک از وسایل آلوده. اگرچه ویروس در هوا معلق نیست، اما ثابت شده است که در سطوح سخت زنده می‌ماند.
حتماً دستان خود را به خوبی و حداقل 20 ثانیه با صابون بشویید و در صورت لزوم از مایع یا ژل ضدعفونی‌کننده دست استفاده کنید. جلوگیری از تماس نزدیک با کسانی که علائم معلومی از این ویروس را دارند و لمس نکردن دهان، چشم و بینی، همگی راه‌هایی است که می‌توانید از خود در برابر ابتلا به این ویروس و انتقال آن به دیگران محافظت کنید.
ظاهر تبخال چه شکلی چیست؟
تبخال را می‌تواند ابتدا به صورت احساس سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش در ناحیه لب شما شروع شود. سپس ممکن است به یک لکه قرمز کوچک و ملتهب تبدیل شود که یک برآمدگی تاول مانند می‌تواند تشکیل شود. این تاول ممکن است باز شود (بترکد) و مایع شفافی از آن بیرون بزند و سپس پوسته‌های سختی بر روی آن تشکیل می‌شود. هنگامی که پوسته‌ها خشک شدند و ریختند، تقریباً به بهبودی کامل از آن رسیده‌اید. هنگامی‌که به‌طور کامل بهبود یافتید، منطقه آسیب‌دیده به حالت عادی باز خواهد گشت.
محرک‌ها و عوامل بروز تبخال و درمان آن‌ها
علل اصلی بروز تبخال روی لب‌ها عبارت‌اند از:
- استرس
- خستگی مفرط
- قرار گرفتن در معرض آفتاب و باد
- تغییرات هورمونی
- تضعیف سیستم ایمنی بدن
استرس
تحقیقات نشان داده است که تحت فشار یا استرس بودن می‌تواند جسم شما را تحت تأثیر قرار دهد. اگر از خود می‌پرسید که آیا استرس باعث ایجاد تبخال می‌شود یا خیر، پاسخ به نظر می‌رسد بله است. هنگامی که تحت فشار روانی قرار داریم، سیستم ایمنی بدن ما نیز دچار مشکل می‌شود. این به ویروس خاموش تبخال اجازه می‌دهد تا بتواند خود را تکثیر کند و به شکل تاول بروز کند.
برای کاهش استرس، می‌توانید این روش‌های آرام بخشی زیر را امتحان کنید:
- تمرین تنفس
- اسکن ذهنی بدن
- یوگا
- مدیتیشن یا مراقبه
- ورزش
- بیرون رفتن یا گذراندن اوقاتی در طبیعت
خستگی مفرط
خستگی یکی دیگر از پاسخ‌های احتمالی در هنگام طرح این سؤال است که چه عواملی باعث بروز تبخال می‌شود؟ احساس خستگی و بی‌رمق شدن می‌تواند شما را در برابر تبخال آسیب‌پذیرتر کند. پایین بودن ذخیره‌ی انرژی به سیستم ایمنی بدن را فشار می‌آورد و مقاومت بدن شما را در مقابل ویروس‌ها از جمله ویروس تبخال ضعیف‌تر می‌کند. استراحت خوب و کافی برای کمک به بدن شما در مقابله با ویروس و جلوگیری از ایجاد علائم به شکل تاول، حائز اهمیت است.
موارد بسیار زیادی از استرس گرفته تا مصرف کافئین زیاد وجود دارد که می‌تواند یک استراحت و خواب خوب را در شب مختل سازد. در اینجا به چند روش برای کمک به شما برای داشتن کیفیت خواب مورد نیاز شما اشاره شده است:
- اتاق خواب خود را تاریک، ساکت و راحت کنید.
- هنگامی‌که اتاق تاریک است، از نور آبی صفحه نمایش‌هایی مانند تلویزیون؛ لپ تاپ / تلفن اجتناب کنید.
- زمان‌های معینی را برای استراحت خود در نظر بگیرید.
- غذاهایی که به بهبود خواب کمک می‌کنند مانند سبزیجات، لوبیا و پروتئین‌های کم‌چربی بخورید.
- قبل از ساعت 3 بعد از ظهر، برای مدت زمان کوتاه 10 تا 30 دقیقه‌ای، چرت کوتاهی بزنید.
- در اوایل روز ورزش کنید.
هوای سرد
هوای سرد می‌تواند باعث ایجاد تبخال شود. تغییرات دما و رطوبت هوا می‌تواند نقش بسزایی در توانایی بدن شما در جلوگیری از ویروس در ایجاد و تولید تاول‌ها داشته باشد. هوای خشک و دمای سردتر زمستان و همچنین باد می‌تواند باعث خشک شدن لب‌های شما شود و آن‌ها را در برابر بروز تاول آسیب‌پذیرتر کند.
مواظب لب‌های خود باشید و با استفاده از این روش‌ها از بروز تبخال جلوگیری کنید:
- صورت خود را در برابر سرما، باد و آفتاب محافظت کنید.
- لباس گرم بپوشید.
- برای جلوگیری از هوای شدیداً سرد، در داخل خانه بمانید.
- مایعات فراوان بنوشید تا بدنتان آب کافی داشته باشد.
نور بیش از حد خورشید
قرار گرفتن در معرض آفتاب شدید، به همراه سرماخوردگی و خستگی مفرط، یکی از سه عامل مهم ابتلا به تبخال هستند. چند روش آسان برای محافظت از خود در برابر نور شدید آفتاب وجود دارد:
- از ضد آفتاب و بلوک کننده‌ی مخصوص لب استفاده کنید.
- از یک کلاه لبه‌دار (با لبه‌های پهن) استفاده کنید.
- در سایه بمانید.
تغییرات هورمونی
بالا و پایین آمدن سطح هورمون‌ها در طی چرخه طبیعی قاعدگی نیز می‌تواند یک علت بروز تبخال باشد. تبخال اغلب اوقات درست قبل یا در طول دوره‌ی قاعدگی، در نتیجه‌ی تغییرات هورمونی، پدیدار می‌شود. برخی از خانم‌ها همچنین در دوران بارداری این عارضه را تجربه می‌کنند.
برای مقابله با این مسئله، می‌توانید نکات زیر را امتحان کنید:
- به چرخه قاعدگی خود توجه کنید.
- برای بارداری آماده شوید.
- بیشتر استراحت کن.
- تمرین‌های آرامش‌بخش را امتحان کنید.
درمان دندانپزشکی
مراجعه به دندان‌پزشک ممکن است یکی از محرک‌ها برای ابتلا به تبخال باشد. وارد شدن فشار روی لب یا ناحیه دهان در حین درمان دندانپزشکی ممکن است باعث ایجاد تاول و تبخال شود، همان‌طور که استرس و اضطراب برخی افراد در هنگام مراجعه به دندانپزشکی می‌توانند منجر به بروز تبخال شود.
با انجام نکات زیر می‌توان احتمال بروز این بیماری را به حداقل رساند:
- با دندان‌پزشک خود در مورد تبخال صحبت کنید.
- اگر تبخال زده‌اید، از قبل با دندان‌پزشک خود تماس بگیرید.
- بعد از مراجعه، یک کمپرس سرد را روی لب خود قرار دهید.
ضعف سیستم ایمنی
ویروس تبخال در ناحیه اطراف دهان، در سلول‌های عصبی، به‌صورت غیرفعال زندگی می‌کند؛ اما درحالی‌که سیستم ایمنی بدن شما معمولاً تضمین می‌کند که ویروس تکثیر نمی‌شود و باعث ایجاد تاول نمی‌شود، اگر همچنان در حال مبارزه با ویروس یا عفونت دیگری مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا باشد، ممکن است ویروس تبخال فعال شود.
در اینجا چند قدم برای کمک به جلوگیری از شیوع بیماری در فصل سرما و آنفولانزا آورده شده است:
- قبل از شروع فصل آنفولانزا (زمستان) بدنتان را آماده کنید.
- واکسن آنفولانزا بزنید.
- مراقب میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا باشید به‌دفعات دستان خود را بشویید.
- سیگار نکشید.
- غذاهایی و خوراکی‌های سرشار از ویتامین‌های A، C و E بخورید.
- به بدن خود زمان استراحت و ترمیم بدهید.
درمان تبخال لب با دارو و کرم
تبخال معمولاً طی 7 تا 10 روز بدون درمان از بین می‌روند. البته کرم‌ها و پمادهای ضدویروسی در داروخانه‌ها بدون نسخه در دسترس هستند. در صورت استفاده صحیح، این کرم‌ها می‌توانند به شما در کاهش علائم و سرعت بخشیدن به زمان بهبودی کمک کنند.
برای مؤثر بودن این درمان‌ها، باید آن‌ها را به‌محض ظاهر شدن اولین علائم درد تبخال استعمال شوند یعنی وقتی احساس سوزن سوزن شدن، خارش یا سوزش در اطراف دهان می‌کنید. بعد از این دوره اولیه، بعید است که استفاده از کرم ضد ویروس تأثیر زیادی داشته باشد.
پچ یا چسب تبخال نیز موجود است که حاوی ژل هیدرو کلوئید می‌باشد که یک درمان مؤثر برای زخم‌های پوستی است. درحالی‌که تبخال روند بهبودی را می‌گذراند، می‌توانید این پچ ها را بر روی تبخال قرار دهید. برای موارد شدید، ممکن است قرص‌های ضدویروس تجویز شود.
خود مراقبتی
اگر تبخال زده‌اید، کارهای متعددی وجود دارد که می‌توانید برای مدیریت شرایط انجام دهید. برخی از اطلاعات مربوطه برای کمک به این وضعیت در اینجا آمده است:
- کرم‌ها و پمادها را باید به‌آرامی روی تبخال بزنید، نه اینکه روی محل بمالید.
- اگر درد دارید، می‌توانید پاراستامول مصرف کنید یا از پزشک خود در مورد داروهایی که می‌توانید استفاده کنید سؤال کنید.
- در صورت عفونت کردن تبخال، ممکن است به داروهای آنتی‌بیوتیک نیاز باشد.
- یخ می‌تواند تسکین‌دهنده باشد.
- اگر تب‌خالتان دردناک یا خشک باشد، بالم لب که شامل ژل‌های نفتی می‌باشد، ممکن است به شما کمک کند. همچنین ممکن است به جلوگیری از ترک خوردن تبخال، هرگاه که پوسته‌های آن ریخته‌اند، کمک کند.
- اگر مسواک زدن دندان‌ها برایتان خیلی دردناک است، به‌جای آن از دهان‌شویه ضدعفونی‌کننده استفاده کنید.
- اگر تبخال اطراف دهان وجود دارد، سعی کنید غذاهای نرم بخورید، اما از هرگونه خوراکی‌های شور یا اسیدی که ممکن است باعث تحریک تبخال شود، خودداری کنید.
- از تماس نزدیک با نوزادان و اطفال خودداری کنید.
- سعی کنید به ناحیه تبخال زده زبان نزنید، ضربه نزنید یا پوست آن را نکنید.
- محل تبخال را خشک و تمیز نگه دارید.
- از خوراکی‌های اسیدی مانند گریپ فروت یا لیمو پرهیز کنید.
جلوگیری از انتشار و سرایت تبخال
در صورت داشتن تبخال، مراحلی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از سرایت کردن تبخال به دیگران جلوگیری کنید:
- از هرگونه تماس فیزیکی مستقیم با افراد دیگر، خصوصاً بوسیدن یا فعالیت‌های جنسی مانند رابطه جنسی دهانی، خودداری کنید.
- در صورت دست زدن به محل آسیب دیده، همیشه بعد از آن دستان خود را بشویید.
- سعی کنید چیزهایی مانند فنجان، قاشق و چنگال، حوله، مسواک، تیغ اصلاح، لباس‌ها و حتی کرم‌های تب‌خالتان را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- سعی کنید که به تب‌خالتان ضربه نزنید زیرا این کار می‌تواند منجر به عفونت و یا جای زخم بیشتر شود.
جلوگیری از بروز مجدد تبخال
برای جلوگیری از بروز مجدد تبخال، کارهایی را می‌توانید انجام دهید، ازجمله:
- سعی کنید از محرک‌های خود اجتناب کنید. محرک‌ها برای افراد مختلف متفاوت هستند اما می‌تواند مواردی مانند یک سرماخوردگی (آنفولانزا)، نور خورشید، شرایط آب و هوایی با باد زیاد، فشارهای روحی یا جسمی یا تغییرات هورمونی را در بربگیرد.
- مراقب سلامتی عمومی خود باشید، از خستگی مفرط و استرس بیش‌ازحد خودداری کنید.
