بیماری آبله مرغان یا واریسلا، یک بیماری بسیار واگیر و شدید است که به عنوان یکی از عفونت‌های دوران کودکی شناخته می‌شود. این بیماری می‌تواند بزرگسالانی که قبلاً به ویروس آن آلوده نشده‌اند را نیز به بیماری مبتلا سازد. شدت و خطر آبله مرغان در بزرگسالان معمولاً بیشتر و سخت‌تر از کودکان است، به خصوص برای زنان باردار، نوزادان و افرادی که سیستم ایمنی بدنشان ضعیف است (مانند بیماران مبتلا به ایدز) بسیار خطرناک است. واریسلا زوستر، ویروسی است که آبله مرغان را ایجاد می‌کند و یک ویروس خویشاوند با ویروس عامل بیماری زونا (هرپس زوستر) است.
علائم و نشانه‌ها
مهم‌ترین نشانه‌ها و علائم مربوط به قبل از ظهور جوش‌های آبله مرغان شامل موارد زیر است:
- تب
- ناراحتی و حساسیت
- سردرد
- خستگی شدید
- حالت تهوع
- ترش شدن گلو
- بی‌اشتهایی
- احساس عمومی کسالت و مریضی
- خارش پوست
- ظهور آثار جوش بر روی پوست که پوست اطراف به رنگ قرمز و به حالت ملتهب در می‌آید.
- ایجاد زخم در حفره دهان و لوزه‌ها که ممکن است دو تا سه روز قبل از بروز تاول‌های اصلی آبله مرغان مشاهده شود.
بعد از آنکه تاول‌های آبله مرغان بر روی پوست ظاهر می‌شود، سه مرحله خواهد داشت:
- ایجاد برآمدگی‌های (جوش‌های نوک تیز) صورتی یا قرمز رنگ که بعد از چند روز پاره می‌شود.
- ایجاد تاول‌های پر از مایع (وزیکول‌ها) که حدود یک روز قبل از ترکیدن و باز شدن جوش‌های نوک تیز مرحله قبل، از این جوش‌ها به وجود می‌آیند.
- ایجاد حالت پوسته پوسته و جرب که بر روی تاول‌های ترک خورده به وجود می‌آید و چند روز طول می‌کشد تا خوب شود.
سرایت بیماری (واگیر)
ویروس واریسلا از طریق ذرات داخل هوا منتقل می‌شود. وقتی شخص بیمار سرفه یا عطسه می‌کند، این ذرات در هوا پخش می‌شوند و می‌توانند ویروس این بیماری را به دیگران منتقل کنند. همچنین، ویروس ممکن است از طریق تماس مستقیم یا لمس کردن تاول‌های آلوده نیز به شخص دیگر سرایت کند.
این ویروس به شدت واگیردار است و شخص مبتلا به آن از حدود دو روز قبل از ظهور جوش‌های پوستی، آلوده است و می‌تواند ویروس را به دیگران منتقل کند، حتی اگر خودش هیچ گونه علائمی از این بیماری نداشته باشد.
معمولاً از زمانی که جوش‌های آبله مرغان بر روی پوست ظاهر می‌شود تا زمانی که همه تاول‌ها خشک شده و روی آن پوسته خشک تشکیل شود، حدود ۵ تا ۷ روز طول می‌کشد. در این مدت، ویروس می‌تواند از شخص بیمار به دیگران منتقل شود.
بعد از این مدت و زمانی که همه تاول‌ها خشک شده و بر روی آنها پوسته خشک (جرب) تشکیل شود، کودک می‌تواند به مدرسه بازگردد. اما بعد از تماس اولیه کودک با بیماری و آلوده شدن او به ویروس، ممکن است تا ۱۶ روز طول بکشد تا جوش‌های ناشی از آبله مرغان بر روی پوستش ظاهر شود. این دوره زمانی را اصطلاحاً “دوره انکوباسیون” می‌نامند.
عوامل خطر
خطر ابتلاي شما به بيماري آبله مرغان در شرايط زير افزايش پيدا مي‌کند:
- قبلاً به اين بيماري مبتلا نشده باشيد.
- قبلاً واکسن آبله مرغان نزده باشيد.
- در يک مدرسه يا مهد کودک کار مي‌کنيد و يا در محل کار خود با کودکان سر و کار داريد.
- با کودکان زندگي مي‌کنيد.
عوارض جانبي
بعضي از مهم‌ترين عوارض جانبي ناشي از بيماري آبله مرغان عبارت است از:
- باقي ماندن جاي زخم – جاي زخم‌هايي به شکل گرد و تو رفته بر روي پوست باقي مي‌ماند.
- ابتلا به عفونت‌هاي باکتريايي ثانويه – اين يکي از شايع‌ترين عوارض ناشي از بيماري آبله مرغان است. خاراندن و تحريک کردن جوش‌هاي آبله مرغان مي‌تواند باعث باز شدن سطح پوست و ورود باکتري‌هاي مختلف به درون زخم شود. عفونت باکتريايي که به اين ترتيب ايجاد مي‌شود مي‌تواند بسيار دردناک و آزار دهنده باشد و براي درمان آن بايد از داروي آنتي‌بيوتيک مناسب استفاده شود.
- سلولیتیس – یک عفونت باکتریایی شدید است که ممکن است در نتیجه ابتلاء به آبله مرغان به وجود بیاید. باکتری عامل این بیماری از طریق زخم‌های روی پوست وارد می‌شود. در اثر ابتلاء به این عفونت، پوست ملتهب، بسیار داغ، متورم و حساس نسبت به لمس می‌گردد.
- اوتیتیس مدیا (عفونت گوش میانی)- این بیماری هم یکی از عوارض آبله مرغان است که بیشتر در کودکان دیده می‌شود. اوتیتیس مدیا در واقع عفونت حفره گوش میانی است که اغلب از طریق شیپور اوستاش از گلو به گوش میانی سرایت می‌کند.
- سینه پهلو (ذات الریه)- این عارضه که اغلب در بزرگسالان و کمتر در کودکان دیده می‌شود، می‌تواند برای بیمار کشنده باشد. در اثر این عارضه، بیمار دچار تنگی نفس، خس خس سینه و افزایش شدید سرعت تنفس می‌شود و معمولاً حدود ۳ تا ۴ روز بعد از ظهور جوش‌های آبله مرغان به وجود می‌آید.
- انسفالیت (التهاب مغز) – یکی از عوارض نادر بیماری آبله مرغان است که طی آن ویروس عامل بیماری، باعث عفونت و التهاب مغز می‌شود.
- آتاکسی مخچه‌ای– مخچه قسمتی از مغز است که مسئول کنترل تعادل و هماهنگی حرکت اندام‌های بدن است. این عارضه ناشی از عفونت مخچه است که شخص مبتلا به آن، تعادل حرکتی خود را از دست می‌دهد و در راه رفتن مشکل دارد.
- خونریزی – این عارضه هم بسیار نادر است، اما در صورت بروز می‌تواند کشنده باشد.
برای کودکان سالم که بیماری خاصی نداشته باشند، آبله مرغان معمولاً بیماری سختی نیست. برخی از عوارضی که ممکن است در صورت شدیدتر شدن این بیماری به وجود بیاید، عبارتند از:
- عفونت‌های باکتریایی ثانویه در پوست که در اثر خاراندن تاول‌های آبله مرغان به وجود می‌آید و باعث ایجاد لکه‌هایی بر روی سطح پوست می‌شود.
- کم آب شدن بدن در اثر استفراغ و اسهال شدید
- شدیدتر شدن بیماری آسم (تنگی نفس)
- عفونت ویروسی ریه (ذات الریه ویروسی)
عوارضی که در زیر به آنها اشاره می‌شود، بیشتر در افرادی که دچار نقص سیستم ایمنی هستند و نیز در افرادی که در سنین بزرگسالی به بیماری آبله مرغان مبتلا می‌شوند، دیده می‌شود. اما با این حال ممکن است در کودکان سالم هم بروز کند. این عوارض عبارتند از:
- گسترش عفونت ویروسی اولیه و سخت و شدید شدن بیماری آبله مرغان
- اختلالات سیستم عصبی مرکزی از قبیل سندرم ری، سندرم گیلان باره و انسفالیت
- بیماری تورومبوسیتوپنی (کاهش تعداد پلاکت‌های خون) و پورپورای ناشی از عفونت آبله مرغان
آبله مرغان در دوران بارداری
- اگر این بیماری در ۲۰ هفته اول دوران بارداری اتفاق بیفتد، خطر سقط جنین بسیار زیاد خواهد بود.
- عفونت‌هایی که بعد از هفته بیستم به وجود بیاید، احتمالاً خطرات و عوارض کمتری به دنبال خواهد داشت.
بعضی از عوارض ابتلاء به آبله مرغان در دوران بارداری عبارت است از:
- بروز هپاتیت، انسفالیت و سینه پهلو در مادر
- در طی۲۰ هفته دوره بارداری ممکن است جنین دچار زخم روی پوست، کوچک شدن پاها و اندام تحتانی، مشکلات چشم و سیستم عصبی گردد.
- بروز عفونت در فاصله بین هفته‌های ۲۰ تا ۳۶ ممکن است باعث شود که کودک در چند سال اول زندگی خود به بیماری زونا مبتلا شود.
- ابتلاء مادر به آبله مرغان در طی ۴ هفته آخر دوره بارداری ممکن است باعث شود که نوزاد هم دچار این بیماری گردد.
آبله مرغان و زونا
پس از بهبود عفونت آبله مرغان، ممکن است بعضی از ویروس‌های واریسلا زوستر در سلول‌های عصبی بدن باقی بمانند. این ویروس‌ها ممکن است پس از گذشت چندین سال دوباره فعال شده و باعث بروز بیماری زونا شوند. زونا عبارت است از تاول‌های دردناک و نواری شکلی که مدت زمان زیادی ندارند. احتمال فعال شدن باقایای ویروس و ابتلا به زونا در افراد مسن و افرادی که سیستم ایمنی آنها ضعیف است، بیشتر است.
بیماری زونا می‌تواند عوارض جانبی خاصی را به همراه داشته باشد که به نام نورالژی پست هرپتیک (درد عصبی پس از زونا) شناخته می‌شود. این عارضه ممکن است بسیار شدید و سخت باشد و باعث درد عصبی شدیدی در منطقه مبتلا شده گردد.
درمان
برای درمان آبله مرغان در کودکان سالمی که بیماری خاصی نداشته باشند، معمولاً نیازی به درمان‌های پزشکی ندارد. پزشک ممکن است روش‌های زیر را برای درمان این بیماری تجویز کند:
- آنتی هیستامین برای رفع خارش پوست
- پاراستامول : این دارو در تسکین درد، تب، ناراحتی و ترشی گلو مؤثر است.
- در اغلب موارد اجازه داده می‌شود که این بیماری دوره خود را طی کند و علائم آن به خودی خود برطرف شود.
- درمان‌های خوراکی:در افراد بالای ۱۵ سال و در کسانیکه دارای نقص سیستم ایمنی هستند،در نوزادان و افراد مسن درمان‌های خوراکی برای ویروس آبله مرغان لازم است و به عنوان درمان خوراکی از آسیکلوویر و والاسیکلوویر خوراکی استفاده می‌شود و بعضی از مواقع حتی در موارد شدید از این داروها به صورت تزریقی هم استفاده می‌شود
- هرگز آسپرین مصرف نکنید؛ به خصوص در کودکان زیر ۱۶ سال که خطر بروز یک بیماری شدید و خطرناک به نام سندرم ری افزایش پیدا می‌کند.
- پوست را نخارانید؛ خاراندن پوست می‌تواند باعث زخم شدن و باقی ماندن جای زخم، کند شدن روند بهبودی تاول‌ها و افزایش خطر عفونت و التهاب شود. اگر کودک شما نمی‌تواند از خاراندن پوست خودداری کند، می‌توانید:
- به کودک خود، مخصوصاً در هنگام شب، دستکش بپوشانید.
- ناخن‌های کودک را مرتب کوتاه کنید.
برای کاهش شدت خارش پوست و سایر علائم این بیماری تا درمان آبله مرغان از روش های زیر استفاده کنید:
- لوسیون کالامین را روی تاول‌ها بمالید.
- اگر جوش های آبله مرغان در داخل دهان شما زده است، از غذاهای نرم و آبکی استفاده کنید.
- داروهای آنتی هیستامین از قبیل دیفن هیدرامین را برای کاهش خارش پوست استفاده کنید.
- از استامینوفن یا ایبوپروفن برای تسکین تب خفیف استفاده کنید.
- پوست خود را خنک نگه دارید.
- مرتب بخور بدهید (با محلول جوش شیرین یا آرد جو دوسر)
- مالیدن کرم هیدروژل می‌تواند باعث رفع خارش شود و مهم‌تر از آن، به عنوان مانعی برای خاراندن پوست عمل کند.
درمان جای زخم‌های باقیمانده از آبله مرغان
پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا روش درمانی مناسب برای کاهش جای زخم‌های ناشی از آبله مرغان را تشخیص دهد. اگرچه رفع کامل این زخم‌ها امکان‌پذیر نیست، اما اغلب می‌توان با استفاده از روش‌های زیبایی بهبود آنها را به حداکثر رساند. روش‌های مهمی که برای این منظور استفاده می‌شوند، عبارتند از:
۱. میکرودرم ابریژن و لایه‌برداری شیمیایی: با استفاده از این روش‌ها، لایه سطحی پوست برداشته شده و مجدداً ساخته می‌شود. میکرودرم ابریژن معمولاً عوارض و حالت تهاجمی کمتری نسبت به لایه‌برداری با مواد شیمیایی دارد.
۲. تزریق ژل و عمل انتقال چربی: از تزریق چربی یا ژل می‌توان برای پر کردن فرورفتگی‌هایی که در اثر تاول‌های آبله مرغان بر روی پوست باقی مانده است، استفاده کرد. با استفاده از این روش‌ها، مشکل ظاهری این زخم‌ها تا حد زیادی اصلاح می‌شود.
همچنین ممکن است پزشک برای کمک به کاهش درد و آثار زخم ناشی از تاول‌های آبله مرغان، استفاده از کرم، ژل یا بانداژهای حاوی سیلیکون را به شما توصیه کند.
درمان جای زخم با لیزر
پزشک می‌تواند قسمت‌هایی از پوست شما که جای زخم‌های ناشی از آبله مرغان بر روی آن باقیمانده است را درمان یا اصلاح کند. انواع مختلفی از لیزر برای رفع جای زخم از روی پوست وجود دارد که هر کدام از آنها برای نوع خاصی از زخم‌ها مناسب است:
- برای جای زخم‌هایی که به صورت برجسته و قرمز باشد، می‌توان از لیزر پالس دای (PDL) استفاده کرد.
- زخم‌های ناشی از آکنه و جوش با استفاده از روش لایه‌برداری پوست با لیزر، بهتر درمان می‌شود.
- قسمت‌هایی از پوست که دچار هیپرپیگمنتاسیون (لکه‌های تیره) شده است را می‌توان با روش IPL و دیپیگمنتاسیون کاسملان درمان کرد.
پیشگیری
واکسن آبله مرغان (واریسلا) بهترین راه برای پیشگیری از ابتلاء به این بیماری می‌باشد
واکسن برای کودکان
کودکان باید ۲ دوز از واکسن واریسلا را دریافت کنند:
- دوز اول در فاصله بین ۱۲ تا ۱۵ ماهگی
- دوز دوم در فاصله سنین ۴ تا ۶ سالگی
واکسن آبله مرغان را می‌توان با واکسن بیماری‌های سرخک، اوریون و سرخچه ترکیب کرد، اما برای بعضی از کودکانی که در سنین بین ۱۲ تا ۲۳ ماهگی قرار دارند، این کار می‌تواند باعث افزایش خطر تب شدید و تشنج ناشی از واکسن در کودک شود.
واکسن برای کودکانی که تا سنین بالا واکسینه نشده‌اند.
کودکانی که در سنین ۷ تا ۱۲ سال قرار دارند و قبلاً بر علیه بیماری آبله مرغان واکسینه نشده‌اند، باید ۲ دوز از واکسن واریسلا را با فاصله زمانی حداقل ۳ ماه دریافت کنند.
کودکان واقع در سنین ۱۳ سال یا بالاتر که قبلاً بر علیه بیماری آبله مرغان واکسینه نشده‌اند نیز باید ۲ دوز از این واکسن را با فاصله زمانی حداقل ۴ هفته دریافت کنند.
واکسن برای بزرگسالانی که قبلاً هرگز آبله مرغان نگرفته‌اند، اما در معرض خطر ابتلاء به اين بيماري هستند.
بعضی از بزرگسالان، که خطر ابتلاء به بیماری آبله مرغان در آنها بیشتر است، عبارتند از:
- کارمندان بخش بهداشت و سلامت
- معلمان
- کارمندان مهدهای کودک
- افرادی که به صورت مکرر به سفرهای خارجی می‌روند.
- پرسنل نیروهای نظامی و انتظامی
بزرگسالانی که قبلاً هیچ وقت به بیماری آبله مرغان مبتلا نشده‌اند و یا قبلاً واکسن این بیماری را دریافت نکرده باشند، معمولاً دو دوز از واکسن آبله مرغان را دریافت می‌کنند. این دوزها با فاصله زمانی ۴ تا ۸ هفته به طور معمول تزریق می‌شوند.
