کهیر یک مشکل پوستی است که با لکه‌های برجسته روی پوست همراه است و معمولاً با خارش همراه است. این لکه‌ها به صورت پاپول‌ها و پلاک‌های زودگذر ظاهر می‌شوند و معمولاً با خارشی التهابی و با مرز مشخص و مرکزی بی‌رنگ همراه است. کهیر بر روی پوست به صورت موقتی هر بار در طی ۲۴ ساعت ظاهر می‌شود و سپس بین می‌رود. این لکه‌های کهیر می‌توانند در هر قسمتی از بدن ظاهر شوند و اندازه‌ای از یک نوک خودکار تا یک بشقاب داشته باشند. در برخی موارد، این لکه‌ها به یکدیگر متصل شده و لکه‌های بزرگتری را تشکیل می‌دهند.
اکثراً کهیر حاد ناشی از واکنش آلرژیک است، اما این مشکل ممکن است دلایل دیگری نیز داشته باشد. در علم پزشکی، به کهیر به عنوان اورتیکاریا اشاره می‌شود. در مواردی که لکه‌های بزرگتری در عمق پایین‌تری از پوست ایجاد می‌شوند، آنژیوادم نامیده می‌شوند. گاهی اوقات کهیر پوستی به صورت تورم پلک‌ها و لب‌ها ظاهر می‌شود که در ادامه به بحث درمان کهیر و انواع آن نیز می‌پردازیم.
انواع کهیر
کهیرها به چند دسته مختلف تقسیم می‌شوند:
کهیر حاد، کمتر ۶ هفته دوام داشته و معمولاً دلیل مشخصی دارد.
کهیر مزمن، بیش از ۶ هفته (و گاهی ماه‌ها یا سال‌ها) طول می‌کشد و می‌تواند دلیل مشخصی داشته یا نداشته باشد.
کهیر معمولی، به طور ناگهانی و به علت نامعلومی ظاهر می‌شود. معمولاً با همان سرعتی که ظاهر شد ناپدید می‌شود و سپس در جای دیگری از بدن بروز می‌کند و روزها یا هفته باقی می‌ماند.
کهیر فیزیکی، که ۱۵ تا ۲۰ % از موارد کهیر مزمن را تشکیل می‌دهد، معمولاً بعد از تماس مستقیم با بعضی چیزها یا مواد موجود در محیط بروز می‌کند.
- کهیر خورشیدی، بعد از قرار گرفتن در معرض آفتاب بروز می‌کند.
- کهیر سرد، زمانی رخ می‌دهد که شخص بعد گذراندن مدتی در سرما در حال گرم شدن است.
- کهیر کولینرژیک، باعث می‌شود بعد از انجام تمرینات ورزشی شدید یا یک حمام یا دوش داغ صدها برآمدگی کوچک روی پوست ایجاد شود.
- علل دیگر کهیر فیزیکی عبارتند از:
- آب
- گرما
- ارتعاش
- فشار روی پوست (مثل فشار ناشی از کمربند یا لباس خیلی تنگ)
کهیر درماتوگرافیک (درماتوگرافیسم): پس از مالیدن یا خاریدن پوست رخ می‌دهد. گاهی اوقات به این شکل از کهیر «نوشتن روی پوست» گفته می‌شود زیرا لکه‌های کهیر دقیقاً مطابق الگوی خارش پوست بروز می‌کند.
کهیر ثابت: برخی افراد همیشه در نقطه یا نقاط به خصوصی از بدنشان دچار کهیر می‌شوند. این افراد اغلب یک محرک دارند (چیزی که باعث بروز کهیر می‌شود). هر بار که شخص در معرض این محرک قرار می‌گیرد، دچار کهیر می‌شود.
کهیر استرسی، که به آن‌ها رَش استرسی یا برآمدگی‌های استرسی نیز گفته می‌شود، ناشی از استرس یا تنش مزمن بوده و به طور ناگهانی و به شکل نواحی قرمز برآمده و متورمی بر روی پوست بروز می‌کند. اکثر اوقات کهیر استرسی باعث خارش می‌شود.
علائم کهیر استرسی عبارتند از ایجاد برآمدگی‌های قرمز و نواحی متورمی که تقریباً به طور ناگهانی بروز می‌کنند. عموماً این نوع کهیر خارش زیادی داشته و (خصوصاً در هنگام لمس) به شخصِ مبتلا حس تحریک‌شدگی یا سوزش می‌دهد. امکان بروز کهیر استرسی در پوست بدن (صورت، دست‌ها، پاها و غیره) و با اندازه‌های متفاوت وجود دارد.
اگر کهیر استرسی‌تان با هرگونه تورم در هر یک از بخش‌های گلو یا صورت همراه بود طوری که باعث محدودیت در تنفس‌تان شد، می‌بایست فوراً برای درمان به نزدیکترین اورژانس مراجعه کنید.
بهترین و تأیید شده‌ترین روش برای درمان دائمی کهیر استرسی، حذف تمامی استرس‌ها و تنش‌های موجود در زندگی است. غیر از این، تنها روش دیگر برای این کار مصرف برخی داروهای بدون نسخه مثل اُکسی هایوز (OxyHives) است که ثابت شده ظرف ۱ تا ۲ ساعت کهیر را رفع می‌کند.
علل و عوامل خطرزا برای کهیر
کهیر معمولاً ناشی از یک واکنش آلرژیک است. البته، گاهی اوقات، هیچ دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد. کهیر می‌تواند به دلیل آزاد شدن هیستامین یا مواد شیمیایی دیگری در جریان خون توسط برخی سلول‌های خاص پوست (موسوم به «ماست سل‌ها») بروز کند. این مواد باعث نشت مایعاتی از رگ‌های خونی زیر سطح پوست و تشکیل کهیر می‌شوند. تجمع مایع نشت کرده باعث ایجاد لکه‌های کهیر می‌شود. این مواد شیمیایی همچنین باعث گشاد شدن رگ‌های خونی و در نتیجه برافروختگی در اطراف لکه‌های کهیر نیز می‌شوند.
احتمال ابتلا به کهیر در افرادی که سابقه خانوادگی کهیر داشته یا کسانی که قبلاً واکنش آلرژیک داشته‌اند زیاد است.
در حدود نیمی از موارد، محرک بروز کهیر مشخص نیست. برخی محرک‌های شناخته شده عبارتند از:
- کهیر فیزیکی. در این نوع کهیر، لکه‌ها زمانی به وجود می‌آیند که پوست به شکل فیزیکی تحریک شود.
- ورزش یا فعالیت شدید فیزیکی
- فشار (مثلاً فشار ناشی از لباس‌های تنگ یا نشستن به مدت طولانی)
- خاریدن پوست
- قرار گرفتن در معرض آفتاب (کهیر آفتابی)، گرما، سرما یا آب.
- آلرژی‌ها. برای مثال:
- آلرژی‌های غذایی مانند آلرژی به دانه‌های خوراکی (گردو، پسته و غیره)، انواع توت و تمشک، مرکبات، تخم مرغ، مواد افزودنی، ادویه‌ها، شکلات یا صدف خوراکی. گاهی اوقات ممکن است غذایی را بارها بدون هرگونه مشکلی بخورید اما بعد از مدتی ناگهان به آن آلرژی پیدا کنید.
- آلرژی به نیش حشرات.
- آلرژی نسبت به داروهایی مانند پنی‌سیلین، آسپرین، مسکن‌های ضدالتهابی و غیره.
- آلرژی‌ها (مثلاً آلرژی نسبت به صابون، مواد آرایشی، مواد پاک کننده یا شوینده‌ها).
- لمس کردن چیزی که به آن حساسیت دارید مثل لاتکس.
- تزریق داروهای ضدآلرژی
- گرده گیاهان
- یک عفونت ویروسی، مانند سرما خوردگی یا آنفولانزا در برخی افراد باعث کهیر می‌شود. یک عفونت ویروسی خفیف که باعث چند مورد علائم دیگر نیز می‌شود می‌تواند محرک انواع کهیرهایی باشد که ظاهراً بدون هیچ علت مشخصی رخ می‌دهند.
- عفونت‌های باکتریایی و قارچی
- عارضه‌های پزشکی زمینه‌ای (از جمله نوعی التهاب عروق، لوپوس و مشکلات تیروئید)
- تماس پوستی با حساس کننده‌ها، در برخی افراد باعث ایجاد کهیر تماسی موضعی می‌شود. برای مثال، مواد شیمیایی، لاتکس، مواد آرایشی، پمادها، برخی گیاهان و غیره.
- استرس‌های عاطفی
علائم و نشانه‌های کهیر
علائم شایع کهیر عبارتند از:
- شروع ناگهانی خارش با شدت متغیر که گاهی اوقات دردناک می‌شود.
- لکه‌های متورم کمی برآمده به رنگ صورتی یا قرمز.
- بروز لکه‌هایی (برآمدگی‌های سرتخت) که به تنهایی یا به شکل گروهی ایجاد شده و یا در منطقه وسیعی از پوست به یکدیگر متصل می‌شوند. ممکن است شکلشان تغییر کند، مرکز آن‌ها سفید می‌شود یا بی هیچ دلیلی ظرف چند دقیقه یا چند ساعت ناپدید می‌شوند.
- عموماً کهیر ابتدا در نواحی پوشیده پوست مانند بالاتنه، سینه، بازوها و پاها بروز می‌کند و البته می‌تواند روی گوش‌ها، دست‌ها، پاها یا صورت نیز ایجاد شود.
- تورم پوست که ظرف ۲۴ ساعت از یک نقطه ناپدید شده اما دوباره در نقطه دیگری ظاهر می‌شود.
اکثر موارد کهیر به طور کلی جدی نیست و هیچ عارضه‌ای ایجاد نمی‌کند. با این حال، خارش شدید ناشی از کهیر می‌تواند برای فرد مبتلا بسیار ناراحت‌کننده باشد و احتمال بروز عفونت‌های باکتریایی پوست را افزایش دهد.
آنافیلاکسی (آنافیلاکسیس) یک عارضه نادر و بسیار خطرناک است که به تورم صورت، زبان یا گلو؛ مشکلات تنفسی و یا بلع؛ تغییرات سریع و نامنظم در ضربان قلب؛ کاهش فشار خون (شوک)؛ و کاهش سطح هوشیاری منجر می‌شود. شوک آنافیلاکسی یک وضعیت اورژانسی است و نیازمند مراقبت پزشکی فوری است.
تشخیص
اغلب برای تشخیص کهیر شرح کاملی از تاریخچه پزشکی بیمار جهت تعیین محرک‌های احتمالی دریافت شده و یک معاینه فیزیکی و همچنین برخی آزمایش‌ها نیز برای اطمینان از دخالت نداشتن سایر عارضه‌ها انجام می‌شود. در طول بررسی تاریخچه پزشکی، از بیمار سؤالاتی در زمینه‌های زیر پرسیده می‌شود:
- هر چیزی که علائم کهیر را بدتر یا بهتر کند
- بیماری‌ها (اخیراً یا در حال حاضر)
- آلرژی‌هایی که بیمار از آن‌ها اطلاع دارد (خود شخص یا اعضاء خانواده)
- داروها (تجویزی یا بدون نسخه، مکمل‌های رژیمی یا محصولات گیاهی (شامل دوز و تعداد دفعات مصرف)
- غذاها، صابون‌ها، پاک کننده‌ها یا مواد آرایشی جدید
- بارداری
- فعالیت‌های اخیر از جمله مسافرت یا ورزش
- سطح استرس
ممکن است بیمار به یک متخصص آلرژی ارجاع شود، و او نیز معمولاً یک آزمایش پوست انجام داده یا یک رژیم غذایی ضدآلرژی را پیشنهاد می‌کند.
اگر پزشک احتمال دهد یک عارضه زمینه‌ای وجود دارد، آزمایش‌هایی را انجام خواهد داد. آزمایش‌های خون می‌توانند تغییرات رخ داده در سلول‌های خون و پروتئین‌ها را نشان دهند، آزمایش‌های پوست می‌توانند به تعیین محرک‌های آلرژی کمک کنند و با نمونهبرداری از پوست نیز می‌توان التهاب عروق خونی پوست (واسکولیت کهیری) را تشخیص داد. در کل، ممکن است به آزمایش‌های زیر نیاز باشد:
- آزمایش‌های آلرژی (روی پوست یا آزمایش‌های خون)
- آزمایش خون (برای اطمینان از دخالت نداشتن عفونت یا یک بیماری دیگر)
- نمونهبرداری از پوست
برای نمونهبرداری از پوست (بیوپسی)، متخصصِ پوست تکه کوچکی از پوست را برمی‌دارد تا زیر میکروسکوپ بررسی شود.
درمان کهیر
معمول‌ترین درمان برای موارد خفیف یا متوسط کهیر تجویز یک آنتی‌هیستامین غیرآرام‌بخش (باعث خواب‌آلودگی نمی‌شود) است. آنتی‌هیستامین‌ها باعث تسکین علائمی مثل خارش می‌شوند.
برای درمان کهیر می‌توان از داروهای زیر استفاده کرد:
۱- از لوسیون‌ها و کرم‌های موضعی زیر می‌توان برای تسکین خارش استفاده کرد:
- داروهای حاوی کامفور
- متانول
- دیفن هیدرامین
- پراموکسین
۲- آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، که مانع از تولید هیستامین شده و به کاهش علائم کهیر کمک می‌کنند. البته آن‌ها علل زمینه‌ای عارضه را درمان نمی‌کنند. این داروها عبارتند از:
- لوراتادین (کلاریتین)
- فکسوفنادین (آلرژا)
- ستیریزین (زیرتک)
- دیفن هیدرامین (بنادریل)
- هیدروکسیزین (ویستاریل)
- کلروفنیرامین (کلروتریمتون)
۳- آناتگونیست‌های گیرنده H2 به تنهایی یا به همراه یک آنتی‌هیستامین استفاده می‌شود:
- سیمتیدین (تاگامت)
- فاموتیدین (پپسید آسی)
- رانیتیدین (زانتاک)
۴- کورتیکواستروئیدها عملکرد سریعی داشته و می‌توان از آن‌ها در دوره‌های کوتاه مدت برای کمک به تسکین تورم، قرمزی و خارش و همچنین جلوگیری از بروز مجدد کهیر استفاده کرد.
- پردنیسون
در موارد شدید، کورتیکواستروئیدها به شکل تزریقی یا درون وریدی به بیمار داده می‌شوند.
۵- داروهای ضدافسردگی تری‌سیکلیک به تسکین خارش کمک می‌کنند:
- دوکسپین (زونالون)
۶- اپینفرین، در موارد اضطراری برای جلوگیری از شوک آنافلکسی استفاده می‌شود.
- تزریق آدرنالین
بیمارانی که به طور مکرر با واکنش‌های آلرژیک شدید روبرو می‌شوند، معمولاً قلم اپینفرین را همراه خود حمل می‌کنند تا در صورت لزوم بتوانند به خود اپینفرین تزریق کنند.
پزشک در ابتدا معمولاً یک آنتی‌هیستامین غیرآرام‌بخش یا با آرام‌بخشی کم (مانند کلاریتین) تجویز می‌کند. در صورتی که این دارو جوابگو نبود، سپس از یک آنتی‌هیستامین با آرام‌بخشی بیشتر (مانند بنادریل) استفاده می‌شود.
