علت خشکی پوست صورت، بدن و دست و پا چیست؟

پوست یکی از مهم‌ترین اعضای بدن ما است، زیرا از ما در برابر عوامل محیطی محافظت می‌کند، به بدن ما ظاهر و حس لامسه می‌دهد. اگرچه هنگامی‌ که پوست خشک می‌شود، می‌تواند احساس ناهمواری و سفتی کند یا حتی دچار پارگی یا خارش شود و توانایی عملکرد مناسب و نرمال آن به خطر بیفتد.

خشکی پوست، یک دلیل اصلی برای شکایات پوستی است. کمبود رطوبت در داخل پوست می‌تواند به طرق مختلفی به وجود بیاید، از زبری معمولی پوست گرفته تا پوسته‌ پوسته شدن و ترک‌های کوچک و یا قرمزی، التهاب، سفتی مداوم و خارش پوست ممکن است ایجاد شود. البته بروز این موارد، به شدت و محل خشکی پوست متفاوت خواهد بود.

علائم خشکی پوست 

در ابتدا، هنگامی‌که پوست برای اولین بار شروع به از دست دادن رطوبت می‌کند، موارد زیر در پوست احساس می‌شود:

• سفت شدن
• زبری

علائم پوست بسیار خشک 

اگر خشکی پوست درمان نشود و پوست رطوبت بیشتری از دست بدهد، موارد زیر در آن احساس خواهد شد:

• خیلی سفت و احساس کشیده شدن
• پوسته‌ پوسته شدن
• ترک‌خوردگی
• خارش داشتن

علائم پوست زبر و ترک‌خورده 

مناطق خاصی از بدن، به‌ویژه دست‌ها، کف پاها، آرنج و زانوها مستعد ابتلا به موارد زیر هستند:

• سفتی شدید پوست
• زبری شدید پوست
• ایجاد ترک یا شکاف در پوست
• خارش شدید

چه عواملی باعث خشکی پوست می‌شود؟ 

خشکی پوست به دلیل عوامل برون‌زا (خارجی) و درون‌زا (داخلی) ایجاد می‌شود. یک فرد ممکن است تحت تأثیر بیش از یک مورد از این عوامل قرار گیرد و شدت خشکی پوست با تعداد دلایل ایجاد آن افزایش می‌یابد. درک اینکه چه عواملی بر خشکی پوست تأثیر می‌گذارد، به پیشگیری و درمان خشکی پوست کمک می‌کند.

تبخیر رطوبت و مواد مهمی که پوست را مرطوب نگه می‌دارند و به پر آب نگه داشتن پوست کمک می‌کنند، به دلیل کمبود این مواد رطوبت‌گیر (پیوند شوند با آب) است که به طور طبیعی در پوست رخ می‌دهد (عوامل طبیعی مرطوب‌کننده، NMF).

اولین مرحله در روند از دست دادن رطوبت، از بین رفتن لیپیدها یا چربی‌های سطح پوست است که برای جلوگیری از تبخیر آب، مانعی طبیعی بر روی پوست ایجاد می‌کنند.

هنگامی‌که این سد چربی بشکند، رطوبت ممکن است تبخیر شود و مواد حیاتی پیوند دهنده‌ی رطوبت به ‌راحتی شسته و از بین می‌روند. ازآنجا که این عوامل مرطوب‌کننده طبیعی از بین رفته‌اند، پوست نمی‌تواند آب را به ‌اندازه کافی نگه دارد و درنتیجه خشک می‌شود. در صورت تداوم این شرایط، شبکه‌های رطوبت در لایه‌های عمیق پوست ممکن است به خطر بیفتند و جریان طبیعی  رطوبت به لایه‌های فوقانی پوست را کاهش دهند و درنتیجه پوست بسیار خشک شود.

عوامل خارجی 

عوامل خارجی، سد طبیعی پوست را به خطر می‌اندازند، درنتیجه فرایند از دست دادن رطوبت را تحریک می‌کنند. محرک‌های اصلی خارجی عبارت‌اند از:

محرک‌های محیطی

• شرایط سخت آب و هوایی – هوای خیلی گرم، سرد و خشک.
• تغییرات فصلی – علائم خشکی پوست اغلب در زمستان یا تابستان بدتر می‌شود.
• نور ماوراءبنفش (UV) می‌تواند میزان پیری پوست را افزایش دهد و پوست با افزایش سن مستعد خشکی می‌شود.

مراقبت‌های پوستی

• شستشوی مکرر یا حمام یا دوش با آب گرم برای مدت‌زمان طولانی، چربی‌های تشکیل‌دهنده‌ی لایه‌ی سد پوست را از بین می‌برد.
• روتین نامناسب مراقبت از پوست – دنبال کردن یک روتین پوستی معمول و استفاده از محصولاتی که برای خشکی پوست مناسب هستند، بسیار مهم است. همچنین نباید از صابون‌های قوی که چربی‌های طبیعی پوست را از بین می‌برند استفاده کرد.

مصرف داروها

برخی از داروها و درمان‌های پزشکی (به‌عنوان‌مثال، پرتودرمانی، دیالیز یا شیمی‌درمانی) باعث بروز عوارض جانبی ازجمله خشکی پوست می‌شوند. داروهایی که فشارخون را کنترل می‌کنند، معروف به داروهای دیورتیک (ادرار آور)، دارای چنین اثر جانبی نیز هستند.

عوامل داخلی 

تأثیرات ژنتیکی

میزان رطوبت در پوست تا حدودی از طریق ژنتیکی تعیین می‌شود. برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد خشکی پوست هستند و خشکی پوست را از والدین خود به ارث می‌برند. تحت شرایط یکسان، افراد مختلف دارای انواع مختلف پوست خواهند بود. به نظر می‌رسد افرادی که پوست روشن دارند، بیشتر از افرادی که رنگ پوست تیره دارند مستعد خشکی پوست باشند. بیماری‌هایی مانند درماتیت آتوپیک (اگزما)، پسوریازیس، دیابت و ایکتیوز استعداد، یک پیش زمینه‌ی ژنتیکی دارند.

تأثیرات هورمونی

تغییرات هورمونی، مانند بارداری یا یائسگی می‌توانند منجر به خشکی پوست شوند.

سن

با افزایش سن، به دلیل کاهش عملکرد غدد چربی و تعریق در پوست، توانایی پوست در تولید عرق و لیپید یا چربی کاهش می‌یابد. خشکی پوست و پیری با هم ارتباط دارند و می‌توانند یک چرخه معیوب ایجاد کنند.

نوع رژیم غذایی

کمبود مواد مغذی، اسیدهای چرب اشباع نشده و ویتامین‌ها می‌تواند به خشکی پوست کمک کند. ویتامین C و E نیز در حفظ سلامت پوست نقش دارند.

عواملی که می‌توانند به افزایش خشکی پوست کمک کنند 

یک پوست سالم، با یک مانع یا سد پوستی سالم و بدون آسیب، به خوبی مرطوب نگه داشته می‌شود. عوامل عمده‌ای که در خشکی پوست تأثیر دارند، در بالا ذکر شده است. البته، چندین عامل دیگر نیز بر شدت خشکی پوست تأثیر می‌گذارد. ازجمله:

عدم درمان مؤثر 

عدم درمان مؤثر همچنین می‌تواند به شدت خشکی پوست کمک کند. وقتی پوست خشک به درستی درمان نشود، این خشکی می‌تواند پیشرفت کند و بر شبکه رطوبت در لایه‌های عمیق پوست تأثیر منفی بگذارد؛ بنابراین، یک محصول مرطوب‌کننده‌ای که این وضعیت را نیز مرتفع می‌کند، می‌تواند به بهبود علائم خشکی پوست کمک کند. بیشتر مرطوب‌کننده ها فقط برای بازگرداندن عملکرد سد سطحی پوست عمل می‌کنند و برای تأمین رطوبت لایه‌های بالایی پوست، به شبکه رطوبت زیرین پوست هم متکی هستند.

قرار گرفتن در معرض آفتاب 

قرار گرفتن بیش از حد در معرض آفتاب همچنین می‌تواند به خشکی پوست کمک کند. استفاده از محصولات ضد آفتاب برای پوست خشک، علاوه بر اینکه باید یک عامل محافظت کننده در برابر اشعه‌ی آفتاب، باید حاوی مواد آب‌رسان نیز باشد تا به آب‌رسانی به پوست کمک کند. همچنین باید این موضوع را در نظر بگیرید که ضد آفتاب و سایر محصولات مراقبت از پوست که روی پوست خشک استعمال می‌کنید، حاوی عطرها و رنگ‌های تحریک ‌کننده نباشند، زیرا خشکی پوست، به‌ ویژه پوست خشک صورت، بیشتر از پوست طبیعی، توسط این عوامل تحریک می‌شوند.

خطرات شغلی 

برخی مشاغل خاص نیز می‌توانند خطر خشکی پوست را افزایش دهند. معمولاً مشاغلی که نیاز به کار در شرایط خیلی گرم یا سرد (کشاورزی / ماهیگیری)، استفاده مکرر از مواد شوینده (پزشکی / پرستاری / آرایشگاه) یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی (مکانیک / خدمات تمیزکاری) دارد، مشاغلی هستند که منجر به خشک شدن پوست می‌شوند.

کمبود آب بدن 

وجود آب کافی در پوست، به تعادل آب بدن بستگی دارد. آب‌رسانی بدن باعث مرطوب شدن پوست خشک شده می‌شود. افراد مسن مستعد کم آبی هستند زیرا با افزایش سن احساس تشنگی کاهش می‌یابد. نوشیدن حداقل 1.5 لیتر مایعات در روز، برای حفظ سلامت پوست ضروری است.

سیگار کشیدن 

نیکوتین و سموم ناشی از دود سیگار ممکن است جریان خون را به طور قابل توجهی کاهش دهد و درنتیجه میزان متابولیسم در پوست کاهش یابد. این بدان معنی است که پوست به‌ راحتی خشک می‌شود و دچار پیری زودرس می‌شود.

چه راه‌حل‌هایی برای رفع خشکی پوست وجود دارد؟

تمیز کردن پوست خشک بدن

هنگام تمیز کردن پوست خشک یا بسیار خشک، خیلی مهم است که از مواد پاک‌کننده مؤثر و درعین‌حال ملایم استفاده کنید تا چربی‌های خود پوست را نشوید. در حالت ایده آل، پوست باید سرشار از عوامل طبیعی و مرطوب‌کننده مانند اوره، باشد که باعث مرطوبت نگه داشتن پوست می‌شوند.

مراقبت از خشکی پوست ناشی از افزایش سن 

وقتی پوست پیر می‌شود، خشکی پوست به ایجاد زودرس خطوط ریز و چین و چروک کمک می‌کند. در این شرایط، رطوبت رسانی به پوست از اهمیت بیشتری برخوردار می‌شود زیرا حفظ رطوبت پوست می‌تواند از ایجاد چین و چروک‌های بیشتر به‌ویژه در صورت جلوگیری کند.

اجتناب از عوامل مؤثر در خشکی پوست 

علاوه بر داشتن یک روتین منظم و مناسب تمیزکنندگی و مرطوب‌کنندگی برای پوست، اجتناب از عواملی که باعث خشکی پوست می‌شوند مهم است. با انجام کارهای زیر می‌توانید به کاهش تأثیر خشکی پوست و نیاز به درمان آن کمک کنید:

• در هوای خیلی گرم و خیلی سرد، زمان کمتری را در فضای باز بگذرانید و هنگام روشن بودن وسایل گرمایشی در خانه می‌توانید با استفاده از دستگاه بخور (رطوبت رسان)، از خشک بودن هوای جلوگیری کنید.
• بجای حمام کردن طولانی می‌توانید دوش سریع بگیرید و این‌گونه زمان صرف شده در زیر آب گرم را کاهش دهید.
• استفاده از دستکش در هنگام شستن ظرف‌ها، از پوست در برابر آب گرم و شوینده‌های قوی جلوگیری می‌کند.
• لباس‌هایی که از مواد طبیعی مانند پنبه و ابریشم درست شده‌اند بپوشید که باعث تحریک پوست نمی‌شوند. البته با اینکه پشم یک ماده طبیعی است اما می‌تواند باعث تحریک پوست شود، بنابراین باید از تماس مستقیم آن بر روی پوست بدن خودداری کرد.
• سعی کنید از مواد شوینده لباس بدون رنگ و عطر استفاده کنید، زیرا این مواد می‌توانند پس از شستشو روی لباس باقی بمانند و خشکی پوست را تحریک کنند.
• برای جلوگیری از تحریک پوست، از محصولات مراقبت پوستی فاقد الکل، عطر و رنگ استفاده کنید.
• حتماً حواستان باشد که در طی روز مقدار کافی مایعات بنوشید.