ترمیم و از بین بردن جای اسکار زخم و بخیه

اسکار یا جای زخم فرایند طبیعی بدن جهت ترمیم یا جایگزینی پوست از بین رفته یا آسیب‌دیده می‌باشد. معمولاً جای زخم از بافت فیبری تشکیل می‌شود. جای زخم ممکن است به دلایل مختلفی از جمله در نتیجه انواع عفونت‌ها، عمل جراحی، جراحات یا التهاب بافت به وجود بیاید. این آثار ممکن است در هر جایی از بدن ایجاد شوند و ساختارشان ممکن است متفاوت باشد و به صورت مسطح، برجسته، فرورفته، دارای رنگ، دردناک و یا خارش‌دار ظاهر شوند. برای بسیاری از افراد رفع اسکار یکی از نگرانی‌ها و مشکلات ظاهری است و روش‌های قطعی اندکی برای کاهش میزان اثر آن‌ها وجود دارد.

جای زخم چگونه به وجود می‌آید؟

زمانی که لایه درم یا درمیس (لایه ضخیم و عمیق پوست) آسیب ببیند، جای زخم به وجود می‌آید. بدن رشته‌های جدید کلاژن (نوعی پروتئین طبیعی در بدن) را تولید کرده تا آسیب‌دیدگی پوست را بازسازی کند، در نتیجه این امر اسکار ایجاد می‌شود. ساختار و حالت بافت جای زخم جدید از بافت اطراف آن متفاوت است. پس ‌از اینکه زخم به‌طور کامل ترمیم یافت جای زخم تشکیل می‌شود.

در مورد عمل جراحی زیبایی بینی (رینوپلاستی) هرچند اغلب بیماران انتظار تشکیل جای زخم بر روی پوست خود را دارند، اما برایشان شگفت‌انگیز خواهد بود اگر بدانند که این جای زخم می‌تواند فقط در زیر پوست باشد. البته حتی هنگامی که جای زخم در زیر پوست باشد، باز هم ممکن است باعث شود که شکل ظاهری پوست کمی صدمه ببیند، اما با رعایت اقدامات پیشگیرانه و درمانی ساده‌ای می‌توان این جای عمل بینی را کاهش داد.

عوامل مؤثر در تشکیل جای زخم

• سن: با بالا رفتن سن توانایی بدن برای التیام سریع زخم کاهش پیدا می‌کند. زخم در افراد جوان بسیار سریع ترمیم ‌شده و به سرعت بر روی آن جای زخم بسیار ضخیمی به وجود می‌آید. با افزایش سن، از میزان توانایی بدن برای تشکیل جای زخم کاسته می‌شود.
• عوامل ژنتیکی: ممکن است بر روی پوست افراد با هر رنگ پوستی جای زخم‌های بسیار بزرگ و شدیدی تشکیل شود (جای زخم کلوئید)؛ اما تمامی جای زخم‌هایی که در افراد با رنگ پوست‌های مختلف ایجاد می‌شوند از نوع کلوئید یا هیپرتروفیک نیستند.
• منشأ بروز زخم: اسکالپل‌های (تیغ) جراحی پوست را به صورت دقیق برش می‌دهند و حداقل آسیب را به بافت اطراف وارد می‌کنند. جراحات ایجادشده به وسیله اشیاء غیر تیز (مثل سنگ) پوست را می‌بُرد. جراحت بیشتر مستلزم ترمیم بیشتری است و بنابراین جای اسکار بزرگ‌تری تشکیل می‌شود. بافت‌های آسیب‌دیده اطراف متراکم شده و جای زخم فشرده و فرورفته‌ای را ایجاد می‌کند. جراحات به وجود آمده به وسیله حرارت، لیزر، اشعه، مواد شیمیایی و خراشیدگی موجب بروز آسیب‌دیدگی گسترده در بافت اطراف و ایجاد جای زخم می‌گردد. همچنین ممکن است سلول‌های رنگدانه پوست از بین برود که در نتیجه لکه‌های پوستی سفیدرنگی به وجود می‌آید.
• کشش پوستی و التهاب: بریدگی‌ها و جراحات به وجود آمده در ناحیه سفت پوست، جای زخم‌های وسیع‌تری را ایجاد می‌کنند. در آن نوع از بریدگی‌ها و جراحاتی که زخم آن‌ها در واکنش نسبت به وجود بخیه؛ عفونت، یک شی خارجی، التهاب زیادی پیدا می‌کنند، جای زخم بسیار ضخیمی تشکیل می‌دهند.

انواع

جای زخم آتروفیک

این نوع از اسکارها معمولاً به شکل فرورفتگی کوچک و گردی هستند که در زیر سطح پوست اطراف زخم تشکیل می‌شوند. جای زخم آتروفیک زمانی به جود می‌آید که در فرایند ترمیم، اختلالی پیش ‌آمده باشد و پس از بروز جوش یا آبله‌مرغان رشته‌های بافت همبند به میزان کافی تولید نگردد.

جای زخم هیپرتروفیک

جای زخم هیپرتروفیک بیشتر در میان جوانان به دنبال بروز سوختگی و در افراد دارای پوست تیره شایع است. این نوع جای زخم معمولاً قرمزرنگ، ضخیم و برجسته هستند و ممکن است دارای درد و خارش باشند؛ اما رشد آن منحصر به محدوده اصلی زخم است. جای زخم هیپرتروفیک معمولاً ظرف یک هفته پس از بروز جراحت شروع به تشکیل شدن می‌کند و ممکن است به‌طور طبیعی بهبود پیدا کند با این حال امکان دارد فرایند تشکیل اسکار پس از یک سال یا بیشتر آغاز شود.

جای زخم کلوئید

اسکار کلوئید ممکن است در هر سنی بر روی پوست ظاهر شود؛ اما بر روی پوست افراد جوان‌تر و افراد دارای پوست تیره‌تر سریع‌تر و به راحتی تشکیل می‌شود. این نوع زخم ضخیم و گرد است و از دسته‌ای از بافت‌های زخم ناهموار تشکیل شده که معمولاً خارج از محدوده اصلی زخم رشد می‌کنند. کلوئید غالباً قرمزرنگ است و در مقایسه با پوست اطراف، تیره‌تر می‌باشد. امکان دارد این نوع اسکار چندین ماه پس از بروز جراحت، ظاهر شود. همچنین در طی دوران بارداری ممکن است شدت بیشتری پیدا کند.

جای زخم انقباضی

جای زخم‌هایی که از زوایای قائمه مفاصل و چین‌های پوست می‌گذرند، بیشتر در معرض تشکیل جای زخم انقباضی یا جای زخم کوتاه شدگی هستند. این نوع جای زخم زمانی تشکیل می‌شود که جای زخم کاملاً رشد نکرده باشد و نابالغ باشد. غالباً جای زخم انقباضی گرایش به تشکیل اسکار هیپرتروفیک دارند و معمولاً اسکارهای هستند که موجب بروز ناتوانی و اختلال در توانایی و عملکرد فرد می‌شوند. معمولاً جای زخم انقباضی پس از سوختگی به وجود می‌آید.

درمان جای زخم

درم ابریژن

از روش درم ابریژن می‌توان برای به حداقل رساندن میزان جای زخم‌های کوچک، ناهمواری‌های جزئی روی سطح پوست، درمان جای بخیه و زخم‌های ناشی شده از جراحی و جای جوش استفاده نمود. همانگونه که از نام این روش پیداست، درم ابریژن شامل برداشتن لایه‌ی بالایی پوست به وسیله یک دستگاه الکتریکی است که پوست را سایش می‌دهد. پس از ترمیم یافتن پوست، سطح پوست نرم‌تر، صاف‌تر و شاداب‌تر می‌گردد.

در طی انجام فرایند درم ابریژن، پزشک با استفاده از یک برس سیمی زبر یا دستگاه دارای ذرات الماسه، خارجی‌ترین لایه پوست را می‌تراشد. برس به یک دستگیره مجهز به موتور متصل است. تراشیدن پوست تا زمانی ادامه خواهد داشت تا پزشک به سالم‌ترین لایه‌ای از پوست برسد که جای اسکار در آن کمتر دیده شود.

درم ابریژن روشی مؤثر برای رفع جای جوش، آثار آبله و جای زخم‌های به وجود آمده در اثر تصادفات و ابتلا به بیماری‌ها می‌باشد؛ اما بر روی جای زخم‌های سوختگی کمتر تأثیر دارد. این روش، برای افرادی که پوست سفید و بوری دارند انتخاب مناسب و خوبی است. درم ابریژن می‌تواند در افرادی که پوست تیره‌تری دارند موجب بروز لک شود.

بازسازی مجدد پوست به وسیله لیزر

همانند روش ابریژن، در این روش درمانی نیز با استفاده از انواع مختلفی از لیزرها، سطح بالایی پوست برداشته می‌شود. در روش بازسازی مجدد پوست به وسیله لیزر از نورهای پرتوان لیزر برای سوزاندن پوست آسیب‌دیده بهره‌گیری می‌شود. همچنین از این شیوه می‌توان برای کاهش چین و چروک و جای زخم‌های بسیار کوچک استفاده نمود.

تزریق استروئید

استروئیدها می‌تواند به صاف و هموار شدن جای زخم هیپرتروفیک و کلوئید و کاهش میزان قرمزی آن‌ها کمک کند. این مواد بر روی جای زخم مالیده یا به درون آن تزریق می‌شوند تا کلاژن پوست را تجزیه نمایند. این روش به‌طور ویژه‌ بر روی جای زخم هیپرتروفیک و کلوئید تأثیر دارد که هر دویشان موجب می‌شوند که پس از ترمیم زخم، روند کلاژن‌سازی همچنان ادامه داشته باشد. تزریق استروئید همچنین می‌تواند به کاهش خارش و یا درد مرتبط با این جای زخم‌ها کمک کند.

تزریق چربی

در روش تزریق چربی، چربی از بخش دیگری از بدن خود بیمار گرفته شده و به پوست تزریق می‌شود. چربی در زیر پوست قرار می‌گیرد تا فرورفتگی‌های جای زخم را پر کند. به علت اینکه پس از سپری شدن چندین ماه ممکن است چربی تزریق‌شده مجدداً جذب پوست شود، نیاز است که فرایند درمان دوباره تکرار گردد.

تزریق ژل

از تزریق ژل یا کلاژن برای بالا آوردن سطح یا پر کردن جای زخم‌های فرورفته استفاده می‌شود. کلاژن نوعی پروتئین طبیعی در بدن جانداران است. قبل از استفاده از کلاژن، باید تست عدم حساسیت را انجام دهید تا اطمینان حاصل شود که بدنتان نسبت به این ماده حساسیتی ندارد. نتایج تزریق ژل بلافاصله قابل ‌مشاهده است اما تأثیرات آن دائمی نمی‌باشد. در نهایت چون بدن کم‌کم کلاژن را جذب خود می‌کند، باید جای اسکار را دوباره به وسیله کلاژن پر نمود.

پیوند یا فلپ پوست

پیوند پوست یا فلپ پس از برداشتن بافت زخم انجام می‌گیرد. پیوند پوست شامل جایگزین کردن پوست بر روی قسمتی از بدن، می‌باشد. فرایند پیوند پوست با برداشتن تکه‌ای از پوست سالم از بخش دیگری از بدن (که ناحیه اهداکننده نامیده می‌شود) و قرار دادن آن بر روی ناحیه مورد نظر صورت می‌گیرد. فلپ پوست نیز روشی مشابه پیوند پوست است و طی آن بخشی از پوست ناحیه‌ای از بدن برداشته می‌شود؛ اما با فلپ پوست، پوست بازسازی‌شده خون‌رسانی خاص خود را دارد. پوست مورد استفاده به همراه رگ‌های خونی، چربی و عضلات می‌باشد. از فلپ در زمانی می‌توان استفاده نمود که به علت محل بروز جراحت و آسیب‌دیدگی رگ‌ها، خون‌رسانی خوبی به پوست آسیب‌دیده انجام نگیرد.

زد پلاستی

زدپلاستی روشی است که از آن برای بازسازی بافت اسکار و از بین بردن جای زخم استفاده می‌شود. اسکار با ایجاد برش‌های کوچک مثلثی شکلی در پوست اطراف جای زخم، بازسازی می‌گردد. این برش‌ها معمولاً به شکل حرف انگلیسی (Z) هستند؛ اما تکنیک و شکلی که پزشک انتخاب می‌کند به نوع و شکل اسکار بستگی دارد. برش‌ها تغییر موقعیت داده می‌شوند تا با خطوط و چین‌های طبیعی پوست تطابق داشته باشند. غالباً جای زخم جدید نسبت به اسکار قبلی کمتر قابل‌ مشاهده است. همچنین زدپلاستی می‌تواند در از بین بردن فشار اسکارهای انقباضی نیز مؤثر واقع شود.