ترمیم و از بین بردن جای اسکار زخم و بخیه

جای زخم یا اسکار، فرآیند طبیعی بدن برای ترمیم و جایگزینی بافت پوستی که از بین رفته یا آسیب دیده است، است. اسکارها عموماً از بافت فیبری تشکیل می‌شوند و ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شوند، از جمله عفونت‌ها، عمل جراحی، جراحات یا التهاب بافت. این آثار ممکن است در هر بخشی از بدن ایجاد شوند و ساختار و ظاهر آن‌ها متفاوت باشد؛ ممکن است مسطح، برجسته، فروکش، دارای رنگ، دردناک و یا خارش داشته باشند. برای بسیاری از افراد، رفع اسکار یکی از نگرانی‌ها و مشکلات ظاهری است، اما روش‌های قطعی برای کاهش آثار آن‌ها به میزان کمی وجود دارد.

جای زخم چگونه به وجود می‌آید؟

زمانی که لایه درم یا درمیس (لایه ضخیم و عمیق پوست) آسیب می‌بیند، این ممکن است منجر به تشکیل جای زخم شود. بدن رشته‌های جدید کلاژن (نوعی پروتئین طبیعی در بدن) را تولید می‌کند تا آسیب‌دیدگی پوست را بازسازی کند، که در نتیجه این امر اسکار ایجاد می‌شود. ساختار و حالت بافت جای زخم جدید از بافت اطراف آن متفاوت است و پس از ترمیم کامل، جای زخم شکل می‌گیرد.

در مورد عمل جراحی زیبایی بینی (رینوپلاستی)، اغلب بیماران انتظار دارند که جای زخم بر روی پوست خود شکل بگیرد، اما در واقعیت، این جای زخم ممکن است فقط در زیر پوست باشد. حتی اگر جای زخم در زیر پوست باشد، ممکن است باعث شود که شکل ظاهری پوست کمی صدمه ببیند، اما با رعایت اقدامات پیشگیرانه و درمانی ساده، می‌توان این جای زخم را کاهش داد.

عوامل مؤثر در تشکیل جای زخم

• سن: با بالا رفتن سن توانایی بدن برای التیام سریع زخم کاهش پیدا می‌کند. زخم در افراد جوان بسیار سریع ترمیم ‌شده و به سرعت بر روی آن جای زخم بسیار ضخیمی به وجود می‌آید. با افزایش سن، از میزان توانایی بدن برای تشکیل جای زخم کاسته می‌شود.
• عوامل ژنتیکی: ممکن است بر روی پوست افراد با هر رنگ پوستی جای زخم‌های بسیار بزرگ و شدیدی تشکیل شود (جای زخم کلوئید)؛ اما تمامی جای زخم‌هایی که در افراد با رنگ پوست‌های مختلف ایجاد می‌شوند از نوع کلوئید یا هیپرتروفیک نیستند.
• منشأ بروز زخم: اسکالپل‌های (تیغ) جراحی پوست را به صورت دقیق برش می‌دهند و حداقل آسیب را به بافت اطراف وارد می‌کنند. جراحات ایجادشده به وسیله اشیاء غیر تیز (مثل سنگ) پوست را می‌بُرد. جراحت بیشتر مستلزم ترمیم بیشتری است و بنابراین جای اسکار بزرگ‌تری تشکیل می‌شود. بافت‌های آسیب‌دیده اطراف متراکم شده و جای زخم فشرده و فرورفته‌ای را ایجاد می‌کند. جراحات به وجود آمده به وسیله حرارت، لیزر، اشعه، مواد شیمیایی و خراشیدگی موجب بروز آسیب‌دیدگی گسترده در بافت اطراف و ایجاد جای زخم می‌گردد. همچنین ممکن است سلول‌های رنگدانه پوست از بین برود که در نتیجه لکه‌های پوستی سفیدرنگی به وجود می‌آید.
• کشش پوستی و التهاب: بریدگی‌ها و جراحات به وجود آمده در ناحیه سفت پوست، جای زخم‌های وسیع‌تری را ایجاد می‌کنند. در آن نوع از بریدگی‌ها و جراحاتی که زخم آن‌ها در واکنش نسبت به وجود بخیه؛ عفونت، یک شی خارجی، التهاب زیادی پیدا می‌کنند، جای زخم بسیار ضخیمی تشکیل می‌دهند.

انواع

جای زخم آتروفیک

این نوع از اسکارها معمولاً به شکل فرورفتگی کوچک و گردی هستند که در زیر سطح پوست اطراف زخم تشکیل می‌شوند. جای زخم آتروفیک زمانی به جود می‌آید که در فرایند ترمیم، اختلالی پیش ‌آمده باشد و پس از بروز جوش یا آبله‌مرغان رشته‌های بافت همبند به میزان کافی تولید نگردد.

جای زخم هیپرتروفیک

جای زخم هیپرتروفیک بیشتر در جوانان پس از سوختگی و در افرادی با پوست تیره رایج است. این نوع جای زخم معمولاً قرمزرنگ، ضخیم و برجسته است و ممکن است درد و خارش داشته باشد. اما رشد آن معمولاً محدود به منطقه اصلی زخم است. جای زخم هیپرتروفیک معمولاً در یک هفته از بروز جراحت شروع به تشکیل می‌شود و ممکن است به طور طبیعی بهبود یابد. با این حال، احتمالاً فرآیند ایجاد اسکار پس از یک سال یا بیشتر آغاز خواهد شد.

جای زخم کلوئید

اسکار کلوئید ممکن است در هر سنی بر روی پوست ظاهر شود؛ اما بر روی پوست افراد جوان‌تر و افراد دارای پوست تیره‌تر سریع‌تر و به راحتی تشکیل می‌شود. این نوع زخم ضخیم و گرد است و از دسته‌ای از بافت‌های زخم ناهموار تشکیل شده که معمولاً خارج از محدوده اصلی زخم رشد می‌کنند. کلوئید غالباً قرمزرنگ است و در مقایسه با پوست اطراف، تیره‌تر می‌باشد. امکان دارد این نوع اسکار چندین ماه پس از بروز جراحت، ظاهر شود. همچنین در طی دوران بارداری ممکن است شدت بیشتری پیدا کند.

جای زخم انقباضی

جای زخم‌هایی که از زوایای قائمه مفاصل و چین‌های پوست می‌گذرند، بیشتر در معرض تشکیل جای زخم انقباضی یا جای زخم کوتاه شدگی هستند. این نوع جای زخم زمانی تشکیل می‌شود که جای زخم کاملاً رشد نکرده باشد و نابالغ باشد. غالباً جای زخم انقباضی گرایش به تشکیل اسکار هیپرتروفیک دارند و معمولاً اسکارهای هستند که موجب بروز ناتوانی و اختلال در توانایی و عملکرد فرد می‌شوند. معمولاً جای زخم انقباضی پس از سوختگی به وجود می‌آید.

درمان جای زخم

درم ابریژن

از روش درم ابریژن می‌توان برای کاهش ناهمواری‌های جزئی روی سطح پوست، درمان جای بخیه و زخم‌های ناشی از جراحی و جای جوش استفاده کرد. این روش شامل برداشتن لایه‌ی بالایی پوست با استفاده از یک دستگاه الکتریکی است که پوست را سایش می‌دهد. پس از ترمیم یافتن پوست، سطح پوست نرم‌تر، صاف‌تر و شاداب‌تر می‌شود.

در این روش، پزشک با استفاده از یک برس سیمی زبر یا دستگاه دارای ذرات الماسه، خارجی‌ترین لایه پوست را تراشیده و تا زمانی ادامه می‌دهد تا به سالم‌ترین لایه‌ای از پوست برسد که جای اسکار در آن کمتر دیده شود.

درم ابریژن روشی مؤثر برای رفع جای جوش، آثار آبله و جای زخم‌های به وجود آمده در اثر تصادفات و ابتلا به بیماری‌ها می‌باشد؛ اما بر روی جای زخم‌های سوختگی کمتر تأثیر دارد. این روش، برای افرادی که پوست سفید و بوری دارند، انتخاب مناسب و خوبی است. اما در افرادی که پوست تیره‌تری دارند، ممکن است باعث بروز لک شود.

بازسازی مجدد پوست به وسیله لیزر

همانند روش ابریژن، در این روش درمانی نیز با استفاده از انواع مختلفی از لیزرها، سطح بالایی پوست برداشته می‌شود. در روش بازسازی مجدد پوست به وسیله لیزر از نورهای پرتوان لیزر برای سوزاندن پوست آسیب‌دیده بهره‌گیری می‌شود. همچنین از این شیوه می‌توان برای کاهش چین و چروک و جای زخم‌های بسیار کوچک استفاده نمود.

تزریق استروئید

استفاده از استروئیدها می‌تواند به صاف و هموار شدن جای زخم هیپرتروفیک و کلوئید و کاهش قرمزی آن‌ها کمک کند. این ترکیبات می‌توانند به طور موضعی بر روی جای زخم استفاده شده و یا به درون آن تزریق شوند تا کلاژن پوست را تجزیه کنند. این روش به خصوص بر روی جای زخم هیپرتروفیک و کلوئید اثربخش است، زیرا هر دوی آن‌ها باعث می‌شوند پس از ترمیم زخم، فرآیند تولید کلاژن همچنان ادامه یابد. تزریق استروئید همچنین می‌تواند به کاهش خارش و درد مرتبط با این نوع جای زخم‌ها کمک کند.

تزریق چربی

در روش تزریق چربی، چربی از بخش دیگری از بدن خود بیمار گرفته شده و به پوست تزریق می‌شود. چربی در زیر پوست قرار می‌گیرد تا فرورفتگی‌های جای زخم را پر کند. به علت اینکه پس از سپری شدن چندین ماه ممکن است چربی تزریق‌شده مجدداً جذب پوست شود، نیاز است که فرایند درمان دوباره تکرار گردد.

تزریق ژل

از تزریق ژل یا کلاژن برای بالا آوردن سطح یا پر کردن جای زخم‌های فرورفته استفاده می‌شود. کلاژن نوعی پروتئین طبیعی در بدن جانداران است. قبل از استفاده از کلاژن، باید تست عدم حساسیت را انجام دهید تا اطمینان حاصل شود که بدنتان نسبت به این ماده حساسیتی ندارد. نتایج تزریق ژل بلافاصله قابل ‌مشاهده است اما تأثیرات آن دائمی نمی‌باشد. در نهایت چون بدن کم‌کم کلاژن را جذب خود می‌کند، باید جای اسکار را دوباره به وسیله کلاژن پر نمود.

پیوند یا فلپ پوست

پیوند پوست یا فلپ به عملیاتی اطلاق می‌شود که پس از برداشتن بافت زخم، جهت جایگزینی پوست بر روی قسمت مورد نیاز انجام می‌شود. در این روش، یک تکه پوست سالم از منطقه دیگری از بدن (که به عنوان ناحیه اهداکننده شناخته می‌شود) برداشت می‌شود و در منطقه مورد نظر قرار می‌گیرد. پیوند پوست و فلپ پوست روش‌هایی مشابه هستند، به این صورت که در هر دو مورد، یک بخش از پوست از بدن برداشت می‌شود؛ اما در فلپ پوست، پوست بازسازی شده دارای خونرسانی مستقل خود است. پوست مورد استفاده در فلپ همراه با رگ‌های خونی، چربی و عضلات است. استفاده از فلپ در مواردی مناسب است که به دلیل آسیب رسیدن به رگ‌ها در منطقه زخم، خونرسانی مناسب به پوست آسیب‌دیده فراهم نشود.

زد پلاستی

زدپلاستی یک روش درمانی است که برای بازسازی بافت‌های اسکار و برطرف کردن جای زخم استفاده می‌شود. این روش با ایجاد برش‌های کوچک مثلثی شکلی در پوست اطراف جای زخم، بازسازی بافت‌ها را انجام می‌دهد. این برش‌ها معمولا به شکل حرف Z هستند، اما شکل و تکنیک زدپلاستی به نوع و شکل اسکار بستگی دارد. برش‌ها به گونه‌ای تغییر موقعیت داده می‌شوند که با خطوط و چین‌های طبیعی پوست تطابق داشته باشند. با استفاده از این روش، جای زخم جدید نسبت به اسکار قبلی کمتر قابل مشاهده است و فشار اسکارهای انقباضی نیز می‌تواند به کمک زدپلاستی برطرف شود.